عملیات نصر 4 (1366/3/31)

شهدای عملیات نصر4

نام عملیات	نصر 4
رمز عملیات	یا امام جعفر صادق (ع)
منطقه عملیات	ماؤوت
زمان عملیات	31/ 3/ 1366
هدف	تکمیل اهداف عملیات کربلا 10
نوع عملیات	محدود
فرماندهی عملیات	سپاه پاسداران
سازمان عملیات	سپاه با پشتیبانی هوایی و هوانیروز ارتش
استعداد نیروهای درگیر خودی
استعداد نیروهای درگیر دشمن
نتایج عملیات	شهر ماؤوت به تصرف نیروهای خودی درآمد
تلفات دشمن	حدود 3000 کشته و زخمی و 560 نفر اسیر
خسارات دشمن
غنائم

دو ماه پس از ناکامی نیروهای خودی برای تصرف شهر ماؤوت در عملیات کربلای 10، عملیات نصر 4 به اجرا درآمد. در این عملیات شهر ماؤوت به تصرف نیروهای خودی درآمد، 3 هزار تن از نیروهای عراقی کشته و زخمی شدند و 560 نفر به اسارت درآمدند.

 

طراحی، برنامه‌ریزی و آماده‌سازی عملیات

نخستین بار روز 12 خرداد 1366 در جلسه بررسی چگونگی اجرای عملیات در منطقه ماؤوت که امروز با حضور فرمانده کل سپاه (محسن رضایی) و جانشین فرمانده نیروی زمینی (رحیم صفوی) و فرمانده قرارگاه نجف (نورعلی‌ شوشتری) تشکیل گردید، درباره کلیات طرح مانور تصرف شهر ماؤوت بحث شد. با توجه به حساسیت نظامی و به خصوص اهمیت سیاسی و تبلیغاتی تصرف شهر ماؤوت، محسن رضایی تأکید کرد که به هر نحو ممکن باید ماؤوت آزاد شود. وی حتی پیشنهاد کرد: «عملیات را محدود کنیم و از چپ و راست باریک شویم، برویم داخل شهر و از پشت آنجا را تدارک کنیم.» وی افزود: «البته ممکن است عراقی‌ها از طرف چپ یا [ارتفاعات] قشن و دولبشک دید داشته باشند، چه کنیم؟ این شهر مورد خوبی است، به درد تبلیغات می‌خورد.» در این جلسه همچنین درباره حساسیت‌های عراق در منطقه، اوضاع نظامی منطقه، نقش ارتفاعات همجوار در اجرای عملیات و نحوة همکاری با نیروهای معارض عراقی خصوصاً اتحادیه میهنی کردستان عراق بحث و تبادل نظر شد[1]. لازم به ذکر است در هفتم خردادماه 1366 فرمانده کل سپاه، نورعلی شوشتری و مهدی کیانی را به ترتیب به فرماندهی قرارگاه نجف و جانشین فرمانده این قرارگاه منصوب و آنها را به اجرای عملیات در منطقه ماؤوت توجیه کرد[2].

در نشست روز 15 خرداد 1366 قرارگاه نجف که با حضور فرماندهان سپاه و مسئولان قرارگاه نجف و قرارگاه رمضان برگزار شد، مانور عملیات نصر4 (تصرف شهر ماؤوت) بررسی شد. در این نشست، تصرف قلّه"گامو" به دلایل کمبود نیرو، وجود مشکلات نظامی، هوشیاری دشمن و نبود راه‌کار مناسب، از برنامه این عملیات حذف شد. رحیم صفوی دربارة مشکل کمبود نیرو گفت: «گامو مسئله‌دار است، ممکن است بچه‌ها به این ارتفاع برسند ولی نگه‌داریش مشکل است، اینجا هدف خوبی را می‌توانیم بگیریم ولی استعداد لازم را [برای حفظ آن] نداریم.»

یکی دیگر از عوامل چشم‌پوشی از تصرف قله گامو هوشیاری دشمن و بسته شدن راه‌کارهای اصلی وصول به این قله و یال‌های آن بود. این قله یکی از حساس‌ترین نقاط کلیدی منطقه است که برای دشمن بسیار اهمیت داشت، لذا سعی می‌کرد کلیة معابر وصولی به آن را سد کند. راه‌کارهای باقی‌مانده برای نیروهای خودی جهت فتح این قله بسیار مشکل بود و ضریب اطمینان دستیابی به گامو را به حداقل رسانده بود به طوری که رحیم صفوی با اشاره به قابلیت‌های گسترده واحدهای گشتی شناسایی‌ لشکرهای57 ابوالفضل و 11 امیرالمؤمنین گفت: «ما به گامو راه‌کار نداریم. ما که در حال حاضر یگان‌هایی بهتر از 57 ابوالفضل و 11 امیرالمؤمنین نداریم. شناسایی‌هایی که آنها کرده‌اند هر کسی نمی‌توانست انجام دهد. آنها دست به کارهای خیلی عجیب و غریبی زده‌اند ولی همة راه‌کارهای گامو بسته شده است.» با این حال، فرماندهان یگان‌ها با توجه به اهمیت سیاسی و نظامی شهر ماؤوت، بر طرح‌ریزی مانوری که امکان تصرف این شهر را فراهم کند، تأکید می‌کردند.

احمد نیک‌روش، راوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در قرارگاه نجف در جمع‌بندی نتایج این جلسه می‌نویسد: «در شرایطی که کمبود نیرو محسوس بود، انجام عملیات بر روی شهر ماؤوت در مقایسه با ارتفاع گامو از درجه اعتبار و اهمیت بیشتری برخوردار بود؛ چرا که اطمینان برای پیروزی در محور گامو وجود نداشت یا کم بود. از طرفی کمبود توان حکم می‌کرد که عملیات با تلفات کم و بهره‌برداری تبلیغاتی انجام گیرد. در مجموع سیر تحولات نظامی منطقه از اهمیت و تأثیر گامو در ذهن مسئولین می‌کاست. نداشتن عقبه، فراز و نشیب‌های متنوع، قله‌ای بودن گامو و… در تحقق چنین تصمیم‌گیری مؤثر بود. نکته دیگر وجود نظرهای متفاوتی بود که در طرح‌ریزی عملیات وجود داشت؛ یک نظریه معطوف به ادامه عملیات تا دستیابی به وراز (وارس) بود و نظریه دیگر، عملیات تا آزادسازی "آسوس" و ایجاد اتصال به منطقه آزاد شده طالبانی‌ها را توصیه می‌کرد که پس از انتخاب راه دوم، خود به خود از اهمیت گامو کاسته شد[3].»

در جلسه هماهنگی و توجیهی فرماندهان سپاه با آقای هاشمی رفسنجانی نماینده امام در شورای عالی دفاع، روز 18 خرداد 66 رحیم ‌صفوی جانشین فرماندهی نیروی زمینی سپاه، غلامعلی رشید مشاور عملیاتی فرمانده کل سپاه، ابراهیم سنجقی رابط سپاه و قرارگاه خاتم‌الانبیا، احمد غلامپور فرمانده قراگاه کربلا، عزیز جعفری فرمانده قرارگاه قدس، مرتضی صفاری مسئول عملیات نیروی دریایی سپاه (قرارگاه نوح) و نورعلی شوشتری فرمانده قرارگاه نجف، گزارشی از اقدامات آتی سپاه برای فعال کردن جبهة شمال غرب و همچنین برخی مشکلات سپاه در امور بودجه و پشتیبانی را به اطلاع آقای هاشمی رفسنجانی رساندند. در آغاز این جلسه رحیم صفوی موقعیت جغرافیایی منطقة شمال غرب و میزان آمادگی نیروها برای اجرای عملیات در محور ماؤوت را تشریح کرد. وی دلیل تأخیر در عملیات آتی (نصر4) را هوشیاری و آماده‌باش صددرصد دشمن، کامل نشدن ظرفیت گردان‌های عمل‌کننده و وضعیت نامناسب نور ماه اعلام کرد. رحیم صفوی هدف از اجرای عملیات را دستیابی به خط پدافندی بهتر برای آزاد کردن یگان‌های در خط فعلی و گرفتن اسیر اعلام کرد. وی اهداف این عملیات را تصرف کامل ارتفاعات قشن و ژاژیله و دشت و شهر ماؤوت و رسیدن به رودخانه قلعه‌چولان برشمرد.

در ادامه این نشست آقای هاشمی دربارة عملیات در غرب رودخانه قلعه‌چولان و روی ارتفاعات "گرده‌رش" و امکان الحاق با نیروهای اتحادیه میهنی کردستان عراق (طالبانی‌ها) پرسش‌هایی مطرح کرد که در پاسخ به آن، رحیم صفوی گفت: پرآب بودن رودخانه، بالا بودن سطح آب و میسّر نبودن عبور از آن مانع اساسی عبور نیروهای خودی است. غلامعلی رشید نیز ناتوانی نیروهای طالبانی را در اجرای عملیات گسترده و حفظ مناطق تصرف شده، از مشکلات این کار برشمرد. پس از آن نورعلی شوشتری دربارة مانور عملیات و یگان‌های موجود و محورهای عملیاتی هر یگان توضیحاتی داد.

در این جلسه آقای هاشمی بار دیگر ابهامات خود را دربارة مشکلات و حفظ مناطق تصرف شده با توجه به عدم الحاق با نیروهای معارض عراقی مطرح کرد. در پاسخ به این ابهامات رحیم صفوی طرح دیگر سپاه را برای اجرای عملیات در غرب سردشت و شمال ماؤوت تشریح کرد. عزیز جعفری، فرمانده قرارگاه قدس نیز دربارة طرح مانور این عملیات در "دوپازا"، "تپه جنگلی" (تپه منافقین) و ارتفاعات "بلفت" و چگونگی رسیدن به رودخانه "زاب" و الحاق از طریق این رودخانه با نیروهای طالبانی، توضیحاتی ارائه داد[4].

در پی نشست چند روز گذشته برخی مسئولان سپاه که با حضور آقای هاشمی رفسنجانی درباره برنامه‌های آتی سپاه تشکیل شد، روز 21 خرداد هم جلسه‌ای با حضور رحیم صفوی، قائم‌مقام فرمانده نیروی زمینی سپاه و عزیز جعفری، فرمانده قرارگاه قدس برگزار شد. در این جلسه میزان آمادگی قرارگاه و یگان‏های عملیاتی، هوشیاری دشمن و مشکلات عملیات در منطقه سردشت (نصر5) بحث شد و مسئولان قرارگاه قدس با ارائه گزارش‌هایی دربارة نوع فعالیت دشمن از جمله افزایش نیرو و شلیک منوّر، بر هوشیاری نسبی دشمن تأکید کردند. در این نشست همچنین در دید بودن تردد نیروهای خودی در جاده‏های سردشت و کمبود نیرو از جمله مشکلات این عملیات ذکر شد[5].

روز 22 خرداد نیز جلسه‏ای با حضور رحیم صفوی، قائم‏مقام فرمانده نیروی زمینی سپاه، عزیز جعفری و نورعلی شوشتری، فرماندهان قرارگاه‌های قدس و نجف برای بررسی عملیات آتی در منطقه مرزی سردشت برگزار شد. در این جلسه با توجه به مشکلات موجود در زمینه‏ حفاظت، کمبود نیرو و... تصمیم گرفته شد که با حذف برخی محورها از جمله "تپه جنگلی"، عملیات به‏صورت محدودتری طرح‏ریزی شود و با توجه به محدود شدن عملیات، قرارگاه نجف نیز از این منطقه رها شده و اجرای عملیات تنها به قرارگاه قدس واگذار شود[6].

در جلسه روز 23 خرداد که با شرکت فرمانده کل سپاه (محسن رضایی)، فرمانده نیروی زمینی سپاه (علی شمخانی)، جانشین فرماندهی نیروی زمینی سپاه (رحیم صفوی)، فرمانده قرارگاه نجف (نورعلی شوشتری) و فرماندهان یگان‌های شرکت‌کننده در عملیات منطقه ماؤوت تشکیل شد، طرح دو مرحله‌ای شدن عملیات مورد بحث و تصویب قرار گرفت به این ترتیب که ادامة یال قشن، شهر ماؤوت، یال میراوه (1514)، یال بالوکاوه (ارتفاع دو قلو) و محدودة دشت ماؤوت (بالوسه تا یال غربی قشن) در مرحلة اول عملیات تصرف شود و در مرحلة دوم عملیات آزادسازی ارتفاعات ژاژیله به اجرا درآید. اصلی‌ترین دلیلی که باعث بررسی مجدد طرح عملیات شد، احتمال عدم موفقیت یگان‌های مأمور در ارتفاعات ژاژیله (لشکر105 قدس و لشکر32 انصارالحسین) در دستیابی به اهداف خود با توجه به دوری راه این دو یگان از مبدأ به مقصد و پیچیدگی مانور بود.

 

راوی قرارگاه نجف (احمد نیک‌روش) نظرهای ارائه شده برای دو مرحله‌ای شدن عملیات را در شش بند به شرح زیر جمع‌بندی کرده است:

1- توان و میزان آمادگی دشمن برای نیروهای خودی ناشناخته است. در صورت دو مرحله‌ای شدن عملیات، پس از مرحلة اول امکان بررسی و ارزیابی دقیق توان دشمن مقدور خواهد شد.

2- با توجه به نبودن یگان احتیاط و همچنین استعداد کم یگان‌های عمل‌کننده، در صورت اجرای عملیات در دو مرحله از به کارگیری یک‌بارة همه نیروهای خودی جلوگیری می‌شود و در صورت بروز مشکلات پیش‌بینی نشده پیامدهای بعدی بهتر قابل کنترل است.

3- ایجاد شرایط بهتر برای یگان‌های عمل‌کننده پس از موفقیت در مرحله اول و احداث جاده‌های مواصلاتی به ارتفاعات ژاژیله.

4- تصرف ارتفاعات مسلط قشن و یال غربی گلان در مرحلة اول موجب بسته شدن عقبه دشمن منتهی به ژاژیله می‌شود و امکان دید و تیر بهتری به نیروهای خودی می‌دهد.

5 - با توجه به اینکه عملیات در محور یال غربی گلان و ژاژیله وابستگی مستقیمی به هم دارد لذا آسیب‌پذیری هر کدام از محورها در صورت عدم موفقیت یکی دیگر از محورها باعث تزلزل کل عملیات شده و با دو مرحله‌ای شدن عملیات این خطر رفع می‌شود.

6- تعداد یگان‌ها و دشواری هماهنگی آنها در یک محور در شب عملیات از مسائل مورد بحث بود. در صورت یک مرحله‌ای شدن عملیات یگان‌های 14 امام حسین^(ع)، 35 امام حسن^(ع) و 105 قدس می‌باید پس از پشت سرگذاشتن خط پدافندی دشمن بدون درگیری به محل مأموریت خود روانه شوند و این امر دارای مشکلات و پیچیدگی‌هایی بود که خطرپذیری بالایی داشت و در صورت دو مرحله‌ای شدن این مشکل نیز به نحوی حل می‌شد.

در این جلسه تاریخ اجرای عملیات 29 /3 /1366 تعیین شد ولی فرمانده لشکر57 ابوالفضل درخواست 24 ساعت تعویق کرد. وی تغییرات مانور و آماده نبودن یگان خود را از دلایل تقاضای خویش اعلام کرد ولی مسئولان عملیات با این درخواست موافقت نکردند[7].

در جلسه‏ دیگری که امروز با حضور فرمانده کل سپاه، فرماندهان قرارگاه رمضان، نمایندگان "اتحادیة میهنی کردستان عراق" و "حزب‏الله کردستان عراق" برگزار شد، گزارشی از آخرین وضعیت مناطق عملیاتی و اقدامات انجام گرفته برای آمادگی نیروها ارائه شد. در این جلسه دربارة حضور و فعالیت بیشتر نیروهای معارض در منطقه "اربیل"، گسترش بُعد تبلیغاتی و نحوه همکاری بیشتر بین قرارگاه رمضان و گروه‏های معارض عراقی مباحثی انجام گرفت[8].

در جلسه‌ای که روز 24 خرداد برای هماهنگی یگان‌های سپاه و یگان‌های ارتش با شرکت رحیم صفوی (جانشین فرماندهی نیروی زمینی سپاه)، هدایت (هدایت‌الله لطفیان) فرمانده قرارگاه حمزة سپاه، سرهنگ جمالی و سرهنگ ظهوری از مسئولان عملیات نیروی زمینی ارتش و قرارگاه حمزة ارتش جمهوری اسلامی ایران و چند تن دیگر برگزار شد، آخرین هماهنگی‏های پیش از اجرای عملیات آتی در غرب سردشت انجام شد. واگذاری برخی پایگاه‏های ارتش به سپاه، تقویت نیروهای ارتش در برخی مناطق و ایجاد هماهنگی‏ بین نیروهای گشت سپاه و ارتش، تأمین هلی‏کوپتر‏های هوانیروز و پشتیبانی از مبارزین کرد عراقی از جمله موضوعاتی بود که در این جلسه دربارة آنها توافق شد[9].

در جلسه‏ای که روز 25 خرداد با شرکت محسن رضایی، فرمانده کل سپاه، رحیم صفوی، جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه، مسئول اطلاعات قرارگاه رمضان و فرماندهان قرارگاه‏های تحت امر قرارگاه رمضان برگزار شد، درباره موضوعات زیر و راه‌کارهای آن بحث و بررسی شد: 1- سه محور اساسی منطقه عملیاتی و نحوة اجرای عملیات‏ها. 2- حمایت از معارضان حکومت عراق. 3- اقدام برای فریب و تفرقه دشمن. همچنین در این جلسه چگونگی جذب و گسترش همکاری با گروه‏های معارض عراق و اقدامات هم‌زمان سیاسی و نظامی در مناطق کردنشین عراق و افزایش توان به‏کارگیری بیشتر مردم عراق بررسی شد. عملیات آتی در محور "ژاژیله" برای تصرف ماؤوت (عملیات نصر4) نیز از دیگر مباحث این جلسه بود[10].

 

ابلاغ حکم مأموریت عملیات نصر 4 و 5

روز سه شنبه 26 خرداد فرمانده کل سپاه پاسداران در حکمی مأموریت کلی نیروی زمینی سپاه را برای اجرای عملیات با به کارگیری قرارگاه نجف و قدس در منطقه ماؤوت (نصر4) و سردشت (نصر5) ابلاغ کرد. در این حکم آمده است: «نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با توکل به عنایات الهی و امدادهای غیبی، با به‏کارگیری قرارگاه‌های قدس و نجف اشرف در منطقه عمومی گناو - ماؤوت تک نموده، ضمن انهدام و تجزیه قوای دشمن، نسبت به تصرف تپه جنگلی، جکوان، ژاژیله، قشن و شهرک ماؤوت اقدام می‏نماید و آماده می‏شود بنا به دستور، عملیات را به طرف شمال و جنوب و غرب ادامه دهد. قرارگاه قدس در شمال منطقه عملیاتی قرارگاه نجف اشرف تک نموده، ضمن تصرف اهداف خود، خط تعیین شده را تأمین نماید. نیروی هوایی سپاه پاسداران با به‏کارگیری عناصری از نیروی هوایی ارتش و گروه هوانیروز باختران و یگان هوانیروز سپاه پاسداران، عملیات را پشتیبانی می‏نماید.»

در این حکم دربارة مأموریت قرارگاه نجف آمده است: «قرارگاه نجف اشرف در ساعت (س) روز (ر) در منطقه عمومی ماؤوت طی سه مرحله تک نموده، ضمن انهدام دشمن در یال میراوه و بالوکاوه، ارتفاعات قشن، یال گلان، ژاژیله، دشت و شهرک ماؤوت را تصرف می‌کند و در مواضع احداثی مستقر می‏گردد و آماده می‏شود، بنا به دستور، تک را به سمت جنوب و غرب ادامه دهد[11].»

 

طرح مانور عملیات نصر4

قرارگاه نجف اشرف به ترتیب از راست با به کارگیری  تیپ35 امام حسن^(ع)، لشکر105 قدس، لشکر14 امام حسین^(ع)، لشکر57 ابوالفضل^(س)، لشکر25 کربلا، لشکر11 امیرالمؤمنین^(ع)، لشکر32 انصارالحسین، لشکر41 ثارالله، لشکر33 المهدی^(عج)، تیپ59 مسلم‌بن‌عقیل و لشکر155 ویژه شهدا تک نموده و خط مدینه، منا و حج (در این طرح مانور از اسامی متبرکة مدینه، منا و حج به عنوان اسم رمز استفاده شده است و برای نامیدن اهدافی در منطقه عملیاتی ماؤوت به کار رفته است) را تصرف و تأمین می‌کند و در مواضع احداثی مستقر گردیده و آماده می‌شود تا بنا به دستور تک را به سمت جنوب و غرب ادامه دهد.

مرحله اول

لشکر14 امام حسین^(ع):

- به امید خدا تک کنید و خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- جاده یال گلان را پاک‌سازی و نسبت به تغییر مسیر آن اقدام نمایید.

- خاکریز جلوی جاده آسفالت را از انتهای یال گلان تا ابتدای شهر ماؤوت ایجاد و با خاکریز لشکر57 الحاق نمایید.

- تطبیق کمک مستقیم قرارگاه را در جناح راست با توپخانه لشکرهای105، 33، 41 و تیپ35 تشکیل دهید.

- در منطقه تصرف شده پدافند نمایید.

- آماده باشید به عبور از خط لشکر105 قدس و تیپ35 کمک نمایید.

- آماده باشید بنا به دستور تک را به سمت جنوب و غرب ادامه دهید.

- آماده باشید بنا به دستور به پدافند از منطقه عملیاتی لشکر33 و 41 کمک کنید.

لشکر57 ابوالفضل^(ع):

- به امید خدا تک کنید و خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- شهرک ماؤوت را پاک‌سازی نمایید.

- جاده جدید از تپه کمین به طرف شهرک ماؤوت احداث نمایید.

- خاکریز جلوی شهرک ماؤوت را احداث و با خاکریز لشکر14 الحاق نمایید.

- به پدافند از منطقه محوله ادامه دهید و آماده باشید بنا به دستور تک را به سمت جنوب ادامه داده و به عبور از خط لشکر33 و لشکر41 کمک نمایید.

- آماده باشید بنا به دستور به پدافند از منطقه عملیاتی لشکر33 و 41 کمک کنید.

لشکر25 کربلا:

- به امید خدا تک کنید و خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- به پدافند از منطقه تصرف شده ادامه دهید و آماده باشید بنا به دستور تک را به سمت جنوب ادامه داده و تطبیق کمک مستقیم قرارگاه را در جناح چپ با توپخانه لشکرهای11، 57 و 32 تشکیل دهید.

لشکر11 امیرالمومنین^(ع):

- به امید خدا تک نمایید و ضمن انهدام دشمن روی تپه‌های دوقلو، خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- به پدافند از منطقه محوله ادامه دهید و آماده باشید تا بنا به دستور تک را به سمت جنوب ادامه دهید.

لشکر32 انصارالحسین:

- به امید خدا تک نمایید و ضمن انهدام دشمن در تپه جنگلی (انتهای یال میراوه) خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

تیپ59 مسلم‌بن‌ عقیل:

- به امید خدا تک نمایید و ضمن انهدام دشمن، خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- نسبت به احداث جاده درژورو به تپه‌سبز و یال ارتباطی و احداث جاده یال ارتباطی به پاسگاه سوره‌دیزه عراق اقدام نمایید.

- از مواضع تصرف شده پدافند نمایید و آماده باشید تا بنا به دستور به ارتفاع گامو تک نمایید.

مرحله دوم

تیپ35 امام حسن^(ع):

- آماده باشید با شروع عملیات، غرب جاده پاسگاه پلیس به ژاژیله کوچک را خاکریز بزنید.

- آماده باشید ان‌شاء‌الله ضمن عبور از خط لشکر14 تک کنید و خط منا را تصرف و تأمین نمایید.

- جناح راست عملیات را تأمین و نسبت به الحاق با لشکر105 اقدام نمایید.

- ادامه جاده آسفالت پاسگاه پلیس به شهر ماؤوت را پاک‌سازی و در غرب آن خاکریز بزنید.

- آماده باشید بنا به دستور تک را به سمت غرب ادامه دهید.

لشکر105 قدس

- در جناح راست با تیپ امام حسن^(ع) الحاق نمایید.

- نسبت به ایجاد خاکریز از انتهای ژاژیله به انتهای یال گلان اقدام نمایید.

- آماده باشید به عبور از خط لشکرهای41 و 32 کمک نمایید.

- به پدافند از مواضع تصرف شده اقدام نمایید و آماده باشید تا بنا به دستور به سمت جنوب یا غرب تک نمایید.

- آماده باشید بنا به دستور به پدافند از منطقه عملیاتی لشکرهای33 و 41 کمک کنید.

مرحله سوم

لشکر41 ثارالله و 33 المهدی:

- آماده باشید ان‌شاءالله ضمن عبور از خط لشکرهای 41 و 57 تک کنید و خط حج را تصرف و تأمین نمایید.

- از منطقه تصرف شده پدافند نمایید و آماده باشید تا تک را به سمت جنوب ادامه دهید.

تبصره: لشکر ویژه شهدا و تیپ48 فتح احتیاط مرحله سوم عملیات می‌باشند.

عناصر پشتیبان عملیات

● زرهی:

تیپ38 ذوالفقار در مختصات (734 - 389) و (725 - 395) و (727 - 293) و (756 - 379) و
 (787 - 374) و (783 - 374) و (788 - 373) جهت پشتیبانی عملیات گسترش یافته و آماده شوید تا بنا به دستور در مراحل عملیات با استقرار در خاکریزهای ایجاد شده در دشت ماؤوت، یگان‌های تک‌ور را پشتیبانی نمایید.

● توپخانه:

تیپ 61 محرم

- عمل کلی قرارگاه را انجام دهید.

- تطبیق کمک مستقیم لشکر14 و لشکر25 را زیر پوشش قرار دهید.

- با اجرای آتش، یگان‌های مانوری را پشتیبانی نمایید.

- تقدم آتش با لشکر25 در مرحله یکم،

- با لشکر105 در مرحله دوم،

- با لشکرهای 41 و 33 در مرحله سوم خواهد بود.

● ادوات:

- با ایجاد تطبیق جهت به کارگیری صحیح و تمرکز آتش ادوات، یگان‌های قرارگاه نجف را پشتیبانی نمایید.

- با گردان ضدزره قرارگاه نجف، لشکرهای 14 و 25 را در مرحله یکم،

- لشکر41 و 33 را در مرحله سوم پشتیبانی نمایید.

● پدافند هوایی:

تیپ67 امام جعفر صادق^(ع)

- منطقه عملیاتی قرارگاه نجف اشرف را پوشش دهید.

- با یگان‌های مانوری هماهنگی‌های لازم را به وجود آورید.

● ش.م.ه:

تیپ23 نصرت

- با هماهنگی ش.م.ه. کلیه یگان‌های مستقر در منطقه عملیات نسبت به پوشش منطقه عمومی قرارگاه نجف اشرف اقدام نمایید.

● مهندسی

- لشکر43 امام علی^(ع) نسبت به احداث جاده بردهوش به یال میراوه تحت امر عملیاتی لشکر32 اقدام نمایید.

- جهاد مازندران تحت امر تیپ35 در مرحله اول و دوم عملیات نسبت به زدن خاکریز در غرب جاده پلیس به شهرک ماؤوت اقدام نمایید و در مرحله دوم تحت امر لشکر105 نسبت به ایجاد خاکریز از انتهای ژاژیله به یال گلان اقدام نمایید.

- جهاد اصفهان تحت امر لشکر14 نسبت به تعریض مسیر جاده یال گلان، ایجاد جاده جنوبی و احداث خاکریز اقدام نمایید (جلوی جاده آسفالت از یال گلان تا ابتدای شهر ماؤوت)

- جهاد فارس تحت امر لشکر57 نسبت به ایجاد جاده جدید از تپه کمین به ماؤوت و احداث خاکریز مقابل شهرک ماؤوت اقدام نمایید.

- جهاد همدان نسبت به مرمت جاده ایجاد شده اقدام نمایید.

کلیه یگان‌های مهندسی و جهاد آماده باشند تا بنا به دستور در مرحله سوم تحت امر لشکرهای33 و 41 قرار بگیرند.

دستورات هماهنگی

- این طرح به محض دریافت قابل طرح‌ریزی و بنا به دستور قابل اجرا است.

- ساعت (س) متقابلاً ابلاغ می‌گردد.

- یگان‌ها به شرح زیر، مورخ 27 /3 /1366 اقدام به جابه‌جایی بنمایند.

لشکر57 یال کمین را از لشکر25 تحویل بگیرید، به مختصات (734 - 388) نقشه ماؤوت.

لشکر41 تپه‌های صخره‌ای را از لشکر14 تحویل بگیرید، به مختصات (746 - 395) نقشه ماؤوت.

لشکر14 تپه گلان را از قدس تحویل بگیرید، به مختصات (755 - 383) نقشه ماؤوت.

لشکر105 قدس گلان (قله اصلی) را از لشکر155 تحویل بگیرید، به مختصات (755 - 375) نقشه ماؤوت.

لشکر33 یال اصلی گلان تا گلان2 را از ویژه شهدا تحویل بگیرید، از مختصات (763- 375) تا مختصات (77-376).

تیپ35 خط پدافندی تیپ59 را تحویل بگیرید، از مختصات (77 - 376) تا مختصات (805 - 365).

تیپ59 خط پدافندی لشکر11 را تحویل بگیرید، حوالی مختصات (755 - 49) نقشه گرماب.

نسبت به تشکیل قرارگاه عاشورا1 توسط (لشکرهای 14 و 105 و تیپ35) نقشه ماؤوت،

عاشورا 2 توسط (لشکرهای25 و 57) نقشه ماؤوت،

عاشورا 3 توسط (لشکرهای41 و 33) جهت کنترل و هدایت عملیات اقدام نمایید.

- یگان‌ها نسبت به تکمیل شناسایی‌ها دقت لازم را به عمل آورید.

- یگان‌ها حداکثر تا تاریخ 28/3/66 طرح مانور خود را تعیین و به قرارگاه ارسال نمایید.

- یگان‌ها با جهادهای مأمور همکاری لازم را به عمل آورید.

- یگان‌ها به علت دید گامو - گرده‌رش به منطقه عملیاتی، نیروهای عمل کننده را از ساعت یک شب به بعد از منطقه زیر دید تا صبح عبور دهند.

- یگان‌ها کلیه موارد حفاظتی را رعایت نمایید.

- تا قبل از عملیات سکوت رادیویی را رعایت نمایید.

- فرماندهان از همراه داشتن وسایل (ش.م.ه) افراد خود اطمینان حاصل نمایند.

با توجه به محدود بودن عقبه یگان‌ها از اورژانس بهداری و ش.م.ه. مشترک استفاده نمایید.

فرماندهی:

پاسگاه اصلی در گردنه سرگلو به مختصات (796 - 438) نقشه ماؤوت.

پاسگاه تاکتیکی در قله اسپیدار به مختصات (751 - 396) نقشه ماؤوت.

 

سازمان رزم:

لشکرهای14 امام حسین^(ع)، 25 کربلا، 105 قدس، 57 ابوالفضل^(ع)، 41 ثارالله، 33 المهدی^(عج)، 155 ویژه شهدا، 43 امام علی^(ع)، 11 امیرالمومنین^(ع)، 32 انصارالحسین و تیپ‌های 35 امام حسین^(ع)، 59 مسلم‌بن‌عقیل، 61 توپخانه، 23 نصرت، 67 امام صادق^(ع)، 38 ذوالفقار و 313 حُر[12].

 

هوشیاری دشمن

در جلسه‌ای که روز چهارشنبه 27 خرداد 66 در قرارگاه نجف با حضور مسئولان این قرارگاه و با شرکت فرمانده نیروی زمینی سپاه و جانشین وی تشکیل شد، اخبار رسیده درباره وضعیت استقرار و اقدامات دشمن در منطقة ماؤوت (نصر4) بررسی شد که حاکی از هوشیاری دشمن بود. در این جلسه"حسین الله‏کرم" از تقویت نیروهای دشمن در منطقه خبر داد[13]. احمد نیک‏روش، راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه نجف درباره هوشیاری دشمن در این منطقه می‏نویسد: «به‏دنبال شدت گرفتن فعالیت‏های خودی در روزهای آخرِ قبل از عملیات، حساسیت دشمن نیز افزایش یافته است. عمده حساسیت دشمن متوجه ارتفاعات "قشن" و "گلان" است و از آمار روزانه شلیک منوّرها و آتش منحنی او کاملاً ‌مشخص است که این هوشیاری هم‌زمان با افزایش ترددهای خودی در منطقه صورت پذیرفته است. گزارش‌های دید‏بان‏های اطلاعات عملیات قرارگاه نجف حاکی از این هوشیاری دشمن است. در این جلسه رحیم صفوی به عنوان یک آرزو با اشاره به اهمیت ارتفاع گرده‌رش تصرف این ارتفاع را ارزشمند خواند[14].»

 

آخرین جلسۀ هماهنگی عملیات

به دنبال تصمیم روز 23 /3 /1366 برای اجرای عملیات نصر4 در دو مرحله، روز پنجشنبه 28 خرداد آخرین جلسه هماهنگی با شرکت جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه (رحیم صفوی)، مسئولان قرارگاه نجف و فرماندهان یگان‌های مجری عملیات برگزار شد. در این جلسه نظرهایی ابراز شد که حاکی از ابهام در موفقیت عملیات در صورت اجرا در دو مرحله بود؛ مرتضی قربانی فرمانده لشکر25 کربلا و مصطفی ایزدی مسئول معاونت عملیات نیروی زمینی از جمله این افراد بودند که به‌رغم نظرهای قبلی خود، اجرای عملیات در یک مرحله را پیشنهاد می‌کردند. اصلی‌ترین زمینه برای به وجود آمدن این دیدگاه از جنبه روانی، موافقت فرماندهان یگان‌های عمل‌کننده در ژاژیله (لشکر105 قدس و تیپ35 امام حسن^(ع)) برای اجرای عملیات در مرحله اول بود و از جنبه تاکتیکی، باقی ماندن نیروهای عراقی در ارتفاعات ژاژیله و تسلط دید و تیر آنها به نیروهای خودی خصوصاً نیروهای عمل‌کننده در ارتفاعات گلان (لشکر14 امام حسین^(ع)) موجب افزایش تلفات نیروهای خودی و آمادگی و هوشیاری دشمن در صورت دو مرحله‌ای شدن عملیات بود. (در صورت دو مرحله‌ای شدن عملیات، پس از پایان مرحله اول آن یک تحلیل نظامی دشمن را منطقاً به این نتیجه می‌رساند که گام بعدی نیروهای خودی تصرف ارتفاع ژاژیله است و لذا دشمن در مرحله دوم عملیات آماده‌تر و هوشیارتر به مقابله برمی‌خاست.)

خلاصه‌ای از جمع‌بندی راوی قرارگاه نجف درباره دلایل تغییر مجدد مانور از دو مرحله‌ای به یک مرحله‌ای چنین است:

1- تصمیم به گرفتن اسیر از دشمن، که لازمه دستیابی به این هدف یک مرحله‌ای شدن عملیات بود. (همه فرماندهان بر این نکته اذعان داشتند که در صورت دو مرحله‌ای شدن عملیات، به علت هوشیاری دشمن امکان گرفتن اسیر به حداقل خواهد رسید و اعتقاد داشتند که در صورت دو مرحله‌ای شدن، نیروهای دشمن را به اصطلاح "کیش" خواهیم داد).

2- موفقیت چشمگیر عناصر اطلاعاتی در یافتن راه‌کارهای جدید به نحوی که ضریب موفقیت عملیات، در صورت یک مرحله‌ای شدن، بسیار افزایش می‌یافت.

3- افزایش امیدواری لشکر14 امام حسین^(ع) برای اجرای بهتر عملیات پس از آخرین شناسایی این یگان در شب گذشته.

4- جدی‌تر شدن این احتمال که با توجه به هوشیاری دشمن تأخیر در اجرای مرحله دوم عملیات، تلفات خودی را افزایش می‌داد.

همچنین اجرای عملیات در روز 29 خرداد که قبلاً درباره آن تصمیم‌گیری شده بود، امروز بار دیگر پس از بررسی طرح مانور و درخواست فرمانده لشکر57 ابوالفضل مورد بحث قرار گرفت. هر چند درخواست تعویق قبلی وی در 23 /3 /1366 را رحیم صفوی و مسئولان قرارگاه نجف رد کرده بودند، ولی با توجه به تغییرات پیش آمده در طرح مانور و لزوم برنامه‌ریزی جدید یگان‌های 105 قدس، 35 امام حسن^(ع) و 14 امام حسین^(ع) برای تطبیق خود با طرح جدید و هماهنگی بیشتر فرماندهان گردان‌ها و ...، با این درخواست موافقت گردید و روز سی‌ام خرداد برای اجرای عملیات در نظر گرفته شد[15].

در حالی که پس از تصویب یک مرحله‌ای شدن طرح مانور و تعیین روز 30 /3 /1366 برای اجرای عملیات نصر4، مسئولان قرارگاه نجف و فرماندهی نیروی زمینی پیگیر آمادگی و منتظر اجرای عملیات در زمان مقرر بودند، صبح روز جمعه 29 خرداد مسئولان لشکر105 قدس با مراجعه به قرارگاه نجف در مورد آماده شدن یگان خود و موفقیت عملیات در روز مقرر با توجه به طرح مانور تصویب شده اظهار تردید کردند. احتمال درگیری زود هنگام با کمین‌های دشمن در یکی از یال‌های گلان (مأموریت درگیری با این کمین دشمن به عهده لشکر14 امام حسین^(ع) بود. نیروهای لشکر قدس می‌باید بدون درگیری و در عین غافلگیری از این خط کمین دشمن عبور کرده و خود را برای درگیری با پایگاه دشمن روی ارتفاعات ژاژیله می‌رساندند) و برخی مشکلات دیگر از جمله نبود راه‌کار مناسب برای عبور گردان و ... از دلایل مسئولان این یگان برای این تردید بود. بحث در این‌باره در جلسه مسئولان قرارگاه نجف و مسئولان لشکر105 قدس به نتیجه نرسید، لذا مهدی کیانی معاون قرارگاه نجف مأمور شد تا این موضوع را با فرماندهی نیروی زمینی مطرح کند. در گفت‌وگوی وی با فرمانده نیروی زمینی بر اجرای به موقع عملیات تأکید شد ولی با توجه به مانور لشکر25 کربلا که موقعیت و سرعت آن در متزلزل کردن دشمن روی ژاژیله نقش حیاتی داشت، فرماندهی نیروی زمینی در نامه‌ای به مرتضی قربانی فرمانده لشکر25 کربلا از وی خواست تا با پوشش دادن یال‌های غربی قشن به نحوی به لشکر105 قدس در اجرای عملیات کمک کنند.

در بخشی از این نامه آمده است: «لازم دیدم که نقش و اهمیت اساسی مانور واگذار شده به لشکر شما را در این مقطع زمانی حساس مجدداً تأکید کنم. ... از جانب دیگر همان‌طور که شما نیز در جلسات مانور ملاحظه کردید، مانور لشکر105 قدس و 35 امام حسن^(ع) بسیار پیچیده و خطرناک و اجتناب‌ناپذیر است. راه نجات دادن و به ثمر رساندن این مانور در این است که شما با قاطعیت کامل از ارتفاعات قشن پایین بیایید و مواضع تصرفی را جانانه و با اتکاء به خداوند تبارک و تعالی و همت رزمندگان اسلام حفظ نمایید که در این صورت هم لشکر قدس و هم لشکر امام حسن^(ع) را کمک اساسی کرده و هم کلید فتح و پیروزی را خوب چرخانیده‌اید[16].»

گزارش روز 29 خرداد 66 دید‌‌بان‌های منطقه عملیاتی منطقه نصر4 حاکی از افزایش هوشیاری دشمن و اجرای آتش روی خطوط مقدم خودی بود. راوی قرارگاه نجف در جمع‌بندی این گزارش‌ها می‌نویسد: «در پی گسترده شدن فعالیت نیروهای خودی و افزایش تحرکات خودروها و نقل و انتقال یگان‌ها، عکس‌العمل دشمن نیز شدید‌تر شد، طوری که امروز فعالیت توپخانه دشمن به صورت تصاعدی افزایش پیدا کرد. در این روز دشمن 550 گلولـه توپ روی ارتفاعات قشن (247 گلولـه)، گلان و اسپیدار شلیک کرد که نسبت به شلیک 31 گلولـه منور در روز 27 /3 /66 روی این سه ارتفاع، افزایش زیادی داشته است.» وی نتیجه می‌گیرد: «از این سلسله اقدامات مشخص بود که دشمن نه تنها نسبت به تحرکات خودی هوشیار شده بلکه محورهای اصلی عملیات را نیز تشخیص داده است طوری که حتی در صبح این روز دشمن در وضعیت عادی به سر می‌برد، با این حال از اجرای آتش روی قشن غافل نبود[17].»

از مشکلات مهمی که یگان‌های عمل‌کننده روی ارتفاعات ژاژیله با آن روبه‌رو بودند زمان‌بندی حرکت و هماهنگی این یگان‌ها، خصوصاً لشکر105 قدس، با دیگر یگان‌ها بود. بدین صورت که وقتی سایر یگان‌ها با دشمن درگیر می‌شدند نیروهای لشکر105 باید مسافتی را که حدوداً 3 ساعت طول می‌کشید در بحران اولیه عملیات به سمت هدف طی ‌کنند که با توجه به خطرات در پیش‌ روی، این امر موجب نگرانی فرماندهی لشکر105 قدس و فرماندهی نیروی زمینی و مسئولان قرارگاه نجف شده بود.

راوی قرارگاه نجف روز شنبه 30 خرداد 66 در این‌باره می‌نویسد: «تنها یگانی که در آستانه عملیات فکر و توجه مسئولان قرارگاه را بیش از همه به خود معطوف کرده بود، لشکر105 قدس بود. خطری که این لشکر را تهدید می‌کرد وجود پایگاه‌های دشمن در حوالی جاده آسفالت بود که این یگان مجبور به پشت سرگذاشتن بدون درگیری و بدون هوشیاری آنان بود. نیروهای این لشکر برای رسیدن به جاده آسفالت (نقطه درگیری احتمالی) از هنگام رهایی، نیازمند بیش از سه ساعت زمان بودند، لذا می‌بایست در زمان‌بندی تدبیری اندیشیده شود که در صورت درگیری ناخواسته و احتمالی با دشمن در آن نقطه، یگان‌های عمل‌کننده در دیگر محورها نیز عملیات خود را آغاز کنند تا بدین ترتیب از هوشیاری کامل دشمن و فراهم ساختن اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با تک نیروهای خودی جلوگیری لازم به عمل آید. برای تحقق این امر لازم بود که نیروهای دیگر یگان‌ها در زمانی که نیروهای لشکر قدس به جادة آسفالت نزدیک می‌شوند حداقل فاصله ممکن را با دشمن داشته باشند تا اگر این یگان به طور ناخواسته درگیر شد سایر یگان‌ها نیز در یک جبهه سراسری درگیر شوند و این حداقل به معنای قرار گرفتن نیروهای لشکر قدس در زیر پای دشمن بود؛ زیرا با توجه به فرصت دو ساعته‌ای که لشکر105 برای رسیدن نیروهایش از جاده آسفالت تا ژاژیله نیازمند آن بود، نگه‌داری نیروهای سایر یگان‌ها نیز در زیر پای دشمن به مدت 2 ساعت عاقلانه نبود، لذا فرماندهی نیروی زمینی چند ساعت قبل از عملیات ابلاغ کرد تا ساعت 24 روز 30 /3 /66  کلیة یگان‌ها غیر از لشکر105 قدس، در نزدیک‌ترین فاصله ممکن تا هدف خود قرار گیرند و یگان 105 قدس نیز تا این ساعت خود را به جاده آسفالت رسانده باشد و بنابر نیاز این یگان به دو ساعت راه‌پیمایی از جاده آسفالت تا رسیدن به نزدیکی اهداف خود(پای کار)، ساعت 2 بامداد 31 /3 /66 برای انجام تک همگانی تعیین می‌گردد.

به بیانی دیگر، آمادگی یگان 105 قدس برای شروع درگیری، مبنای ساعت درگیری سایر یگان‌ها قرار گرفت.

علاوه بر این، علی شمخانی و رحیم صفوی در یک جلسه کوتاه به فتح‌الله جعفری مسئول زرهی سپاه ابلاغ کردند که یک دسته تانک در دشت پایین دست ژاژیله وارد کند تا موقع لزوم لشکر105 قدس را با مانور و تیر تانک حمایت کند.

همچنین با توجه به احتمال عدم موفقیت لشکر قدس در تصرف ارتفاعات ژاژیله، رحیم صفوی قائم‌مقام نیروی زمینی سپاه، طرح جایگزینی را در نظر گرفت و آن اینکه اگر این یگان موفق به تصرف ژاژیله نشد با الحاق به یگان همجوار خود (لشکر14 امام حسین^(ع)) در پایین ارتفاعات گلان، یک خط موقت تشکیل دهد و در صورت امکان در همان روز برای تصرف ژاژیله اقدام کند[18].

با توجه به همه پیش‌بینی‌ها و احتمالات برای اجرای عملیات نصر4، نیروهای عمل‌کنندة "تیپ35 امام حسن^(ع)‏" و "لشکر105 قدس" که مسیرشان تا نقطه درگیری طولانی‏تر از سایر یگان‏ها بود، در ساعت 20:30 پیش از همه، حرکت خود را به سوی خطوط دفاعی دشمن آغاز کردند. پس از آن، سایر یگان‏ها نیز با توجه به فاصله‏شان با خط مقدم دشمن، به ترتیب حرکت کردند[19].

در طرح مانور عملیات نصر4 پیشروی یگان‌ها از چهار محور طرح‏ریزی شده بود: 1- یال غربی ارتفاع گلان (بزرگ) و ارتفاع ژاژیله. 2- ادامه یال ارتفاع قشن تا آخر قله‏های 1، 2 و 3. 3- شهر ماؤوت، یال میراوه و یال بالوکاوه (ارتفاعات دوقلو). 4- از "بالوسه" تا یال غربی قشن. اجرای این عملیات بر عهدة قرارگاه نجف شاملِ 9 یگان پیاده از نیروی زمینی سپاه بود. تیپ38 زرهی ذوالفقار سپاه نیز مأموریت پشتیبانی و اجرای تیر تانک را بر عهده داشت[20].

هدف از اجرای این عملیات، گشودن جبهة جدیدی در برابر دشمن و پیشروی گام به گام به سمت استان "سلیمانیه" و همچنین تسلط بر ارتفاع "ژاژیله" و تصرف شهر ماؤوت بود[21]. همچنین تصرف ارتفاع گرده‏رش در غرب رودخانه قلاچولان (قلعه‌چولان) و ایجاد ارتباط آسان‏‏تر با گروه‏های معارض، از برنامه‏های آتی و در تداوم این عملیات به شمار می‌رفت[22].

منطقه عملیاتی، در منطقه ماؤوت در شمال سلیمانیه عراق قرار دارد و از ارتفاعات بلند و پیوسته‏ای تشکیل شده است که عبارتند از: گامو، هزارکانیان، بالوکاوه (ارتفاع بالوکاوه دارای دو تپه است که دو تپه آن به "دوقلو" معروف است)، قشن (با سه قله)، ارتفاعات گلان، ژاژیله و بالوسه.

این ارتفاعات در شرق رودخانه واقع شده‏اند. در غرب رودخانه نیز شش ارتفاع مهم گرده‏رش، ویولان، قمیش، دولبشک، الاغلو و گوجار قرار دارند. رودخانه مهم منطقه با نام قلاچولان (قلعه‌چولان)، منطقه ماؤوت را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می‏کند. چند جاده ارتباطی نیز در منطقه خودی و دشمن، زمین منطقه ماؤوت را به عقبه شهرهای چوارتا، سلیمانیه، سردشت و بانه متصل می‏کنند و خطوط مواصلاتی عقبه و خط را تشکیل می‏دهند[23].

مسئولیت پدافند منطقه ماؤوت، به عهده لشکر39 از سپاه یکم عراق است. این لشکر، علاوه‏بر تیپ‏های خود، چهار تیپ پیاده: تیپ‏های65 ، 66 و 68 نیروهای مخصوص (گارد ریاست جمهوری)، تیپ کماندویی سپاه ششم (یک گردان) و گردان‏های 67 ، 69 و 77 توپخانه را تحت امر دارد[24].

برای اجرای عملیات روی ارتفاعات فرفری در غرب سردشت، امروز احمد کاظمی فرمانده لشکر8 نجف در جلسه‌ای طرح مانور نیروهای عمل‌کننده را به آنها ابلاغ کرد. در ابتدای جلسه وی در توجیه محدود شدن عملیات نسبت به طرح قبلی گفت: ابتدا قرار بود به صورت گسترده‌تر وارد عمل شویم ولی به دلیل هوشیاری و تقویت نیروهای دشمن در این منطقه، تاکتیک را تغییر دادیم و قرار شد عملیات گام به گام صورت گیرد. ابتدا آرایش در خط دشمن را به هم بزنیم و سپس با توجه به وضعیت، عملیات را ادامه بدهیم تا چنانچه شرایط مساعد نبود حداقل یک خط مناسب و یک جا پایی برای عملیات داشته باشیم. همچنین چون منطقه کوهستانی است لذا نیاز به جاده دارد و باید با تصرف هر تپه جاده‌ای هم به آنجا بکشیم. وی در ادامه، طرح مانور را که اجرای آن را گردان امام حسین^(ع) بر عهده داشت تشریح کرد. طبق طرح سه گروهان هر کدام با دو دسته ضمن عبور از موانع و پاک‌سازی ارتفاع فرفری، یال دوپازا، ارتفاع کله قندی و یال کله قندی را تصرف می‌نمایند.

طبق تدبیر فرماندهی لشکر8 نجف قرار شد نیروهای عمل‌کننده صبح قبل از روشنایی هوا از مقر خود حرکت کرده و در کنار رودخانه مستقر شوند و پس از تحویل گرفتن مهمات و لوازم ضروری دیگر، با تاریک شدن هوا حرکت خود را به سوی هدف آغاز کنند.

احمد کاظمی در این جلسه به نقش مهم و حیاتی آتش (توپخانه و خمپاره) و مهندسی اشاره کرد و ضمن تأکید بر به کارگیری آتش دقیق و منسجم و استفاده کمتر از نیرو برای سقوط پایگاه‌های دشمن در ارتفاعات و نقش اصلی دیده‌بانی در هدایت آتش، گفت: نقش دیده‌بانی گردان ذوالفقار (خمپاره) و گردان بدر (توپخانه) خیلی حساس و اساسی است، در اینجا باید از امکانات و آتش زیاد و از نیروی انسانی کمتر استفاده کنیم. وی همچنین درباره اقدامات مهندسی و تدابیر خاصی که برای مهندسی در حین اجرای عملیات در نظر گرفته شده است گفت: هم‌زمان با تصرف پایگاه‌های دشمن باید جاده‌ها تا سینة ارتفاعات مرزی کشیده شود. برادران اطلاعات مسیریابی کنند و به مهندسی اعلام کنند تا جاده‌ها را بکشیم. وی پیشروی در عملیات کوهستانی را منوط به ایفای موفق نقش مهندسی دانست و گفت: اگر موفقیت ما در جنوب 80 درصد وابسته به خاکریز است، 80 درصد موفقیت ما در کوهستان به داشتن جاده است[25].

 

تشریح منطقه عملیاتی نصر5

منطقه عملیاتی نصر5 شامل ارتفاعاتی مرزی است که در امتداد میله مرزی به سمت شمال عبارتند از: ارتفاع کله‌قندی و یال مربوطه و پس از آن یالی که این ارتفاع را به ارتفاع بعدی وصل نموده و موسوم به یال ارتباطی می‌باشد. ارتفاع بعدی که در منطقه بسیار مهم و حساس است و حضور بر روی آن امکان تسلط و دید بر عقبه هر دو جبهه عراق و ایران را در پی خواهد داشت معروف به قله فرفری (شهید رفیعی - 2200) و یال مربوط به آن می‌باشد.

از یال فرفری زاویه قائمه‌ای تشکیل می‌شود که ضلع شمالی آن متصل به یالِ ارتفاعِ بسیار مهم و استراتژیک دوپازا و ضلع غربی آن نیز ابتدا به یال صخره‌ای و سپس یال جنگلی و بعد به خود ارتفاع جنگلی وصل می‌گردد. پس از آن، ارتفاع کم‌کم به صورت شیب ملایمی امتداد یافته و به دشت نسبتاً وسیعی منتهی می‌گردد که شهر قلعه‌دیزه عراق در شمال غرب آن واقع گردیده است. حد فاصل بین خطوط خودی و دشمن نیز منطقه نسبتاً پستی قرار گرفته است که دشت "باجار" نام دارد[26].

 

اقدامات مهندسی در منطقه عملیاتی نصر5

به دلیل نیاز هر عملیات به آمادگی‌های قبلی و ایجاد سنگر جهت واحدها و قبضه‌ها و احداث جاده‌های مواصلاتی خصوصاً جادة عقبه، مهندسی لشکر8 نجف از حدود 10 روز قبل از عملیات وارد منطقه شد و به احداث مواضع توپخانه و خمپاره و آشیانه مهمات و سنگر فرماندهی و واحدها در شیار جنوبی یال رستم آلیان مشغول گردید.

به دلیل اهمیت و ضرورت جاده تدارکاتی و پشتیبانی و نیاز به سرعت در احداث آن، مهندسی جهاد نجف‌آباد نیز به لشکر مأمور گردید تا به همراه مهندسی لشکر نجف، قبل از عملیات، جاده مذکور را تا حدی که در دید دشمن قرار ندارد احداث نموده و ادامة آن پس از شروع عملیات هم‌زمان با شکستن خط انجام پذیرد.

ابتدا جهاد نجف‌آباد به تنهایی حدود 500 متر از این جاده را از پل سه دهنه داخل شیار و از کنار نهر آبی که از دشت باجار در جریان بود شروع نمود که پس از آن مهندسی لشکر نیز یک دستگاه (بلدوزر یا لودر) به کمک جهاد آورد و حدود 3 کیلومتر جاده تا جلو کشیده شد و پس از یک روز توقف بنا به تشخیص قرارگاه و نیاز لشکر27 به کار مهندسی، جهاد نجف‌آباد به این لشکر مأمور گردید و قرار بر این شد که جادة مزبور را مهندسی لشکر ادامه دهد.

پس از رفتن جهاد نجف‌آباد حدود یک کیلومتر دیگر جاده امتداد یافت و تا عصر روز عملیات جاده تا آخرین حد قابل احداث کشیده شده بود (پشت ارتفاع 2000 جلوی دشت باجار) که در صورت ادامه آن در دید دشمن قرار می‌گرفت[27].

 

آغاز عملیات

هر چند زمان شروع درگیری عملیات در منطقه ماؤوت (نصر4) به کلیة یگان‌ها ساعت 2 بامداد ابلاغ شده بود، ولی در ساعت 1:10 روز یکشنبه 31 خرداد 66 بامداد لشکر57 ابوالفضل^(ع) که مأموریت اجرای عملیات برای تصرف شهر ماؤوت را داشت با ارسال پیامی از قرارگاه تاکتیکی خود، درگیری زود هنگام نیروهای این لشکر را اعلام کرد. در ساعت 1:30 بامداد نیز خبرِ شکستن خط به دست نیروهای این یگان دریافت شد در حالی که هنوز هیچ گزارشی از درگیری سایر یگان‌ها به قرارگاه ارسال نشده است. همین امر نگرانی‌هایی را به وجود می‌آورد، زیرا با توجه به آمادگی‌های قبلی دشمن و اطلاعات او از آمادگی نیروهای خودی برای عملیات در این منطقه، در صورت درست بودن خبر درگیری زود هنگام و آگاه شدن دشمن از عملیات خودی در سایر محور‌ها، کل عملیات مورد تهدید قرار می‌گرفت. پیگیری‌های بعدی روشن کرد که هر چند درگیری‌هایی در حد خط لشکر57 صورت گرفته، ولی این درگیری‌ها عمده و سنگین نبوده است. با این حال جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه به فرمانده لشکر25 کربلا که مأموریت تصرف ارتفاعات قشن را با به کارگیری 4 گروهان بر عهده دارد و در جنوب لشکر57 (سمت چپ) عمل می‌کند، توصیه کرد که برای تصرف اهداف خود سریع‌تر عمل کند.

در ساعت 1:57 بامداد فرمانده لشکر25 کربلا خبر رسیدن نیروهایش به خط درگیری را اعلام می‌کند. استقرار نیروهای این لشکر در نزدیک خط درگیری و نبودن نشانه‌ای از هوشیاری دشمن، امیدها را در فرماندهان عملیات زنده می‌کند. سرانجام در ساعت 2 بامداد فرمانده قرارگاه نجف رمز شروع عملیات به نام مبارک امام جعفر صادق^(ع) را اعلام می‌کند. هفده دقیقه بعد از شروع درگیری سراسری، وقتی فرمانده لشکر25 کربلا تصرف قله‌های 1 و 2 قشن را به قرارگاه خبر می‌دهد، خوشحالی و امید به پیروزی جایگزین اضطراب و نگرانی ناشی از درگیری بی‌موقع لشکر57 می‌شود.

در ساعت 2:32 نیز فرمانده لشکر57 با بی‌سیم کلماتی را به رمز بیان می‌کند که معنی آن چنین است: عملیات یگان ما با موفقیت به پایان رسیده است و هم اکنون درصدد راه انداختن تیم‌های مهندسی جهاد برای احداث جاده هستیم. ساعت 2:45 نیز لشکر25 اعلام می‌کند که علاوه بر قله‌های 1 و 2، قله 3 قشن را به تصرف درآورده است و نیروهای این یگان مشغول پاک‌سازی هستند.

در محور عملیاتی لشکرهای105 قدس و 14 امام حسین^(ع) نیز 40 دقیقه قبل از ساعت مقرر درگیری، نیروهای این دو یگان از شیارهای بین یال غربی گلان و قلة کمین در حال حرکت برای رسیدن به خط درگیری در گلان و ژاژیله هستند، ولی ناهمواری زمین و تاریکی هوا ناهماهنگی‌ها و تأخیرهایی را به وجود آورده است.

لشکر32 انصارالحسین(با یک گردان) و لشکر11 امیرالمومنین^(ع) مأمور عملیات در ارتفاع بالوکاوه (ارتفاع 1596) در تاریکی با انضباط کامل در حال نزدیک شدن به نقطه درگیری هستند. نداشتن دید کافی و وجود عوارض زمین باعث کندی حرکت نیروها و بریده شدن مکرر ستون شده و مشکلاتی را به وجود آورده است. نیروهای لشکر14 امام‌حسین^(ع) (2 گروهان پیاده و یک گروهان مکانیزه) که پس از 3 ساعت راه‌پیمایی خود را به حداقل فاصله تا دشمن رسانده بودند، همانند لشکر57 ابوالفضل^(ع) درگیری را زودتر از وقت مقرر آغاز می‌کنند ولی خبر این درگیری را به قرارگاه فرماندهی عملیات اعلام نمی‌کنند و این در حالی است که لشکر105 قدس تا 10 دقیقه به ساعت 2 هنوز خود را به پای کار نرسانده و این نیز نگرانی‌هایی را به وجود آورده است. فرمانده عملیات با فشار بر فرمانده لشکر105 از وی می‌خواهد تا نیروهایش را سریع‌تر به جلو بفرستد و درگیری با نیروهای عراقی را شروع کند. بالاخره پس از 20 دقیقه تأخیر، بخشی از نیروهای لشکر105 قدس به پای کار می‌رسند و در حالی که هنوز اکثر نیروهای این یگان عقب مانده‌اند، به ناچار درگیری را آغاز می‌کنند. پس مدت کوتاهی از شروع درگیری، فرمانده لشکر105 قدس خبر تصرف سه موضع دشمن روی ارتفاعات ژاژیله را به اطلاع فرمانده عملیات می‌رساند. در ساعت 2:20 بامداد نیروهای تیپ35 امام حسن^(ع) به نقطة درگیری می‌رسند ولی نرسیدن همه نیروها به نقطه درگیری، هوشیاری دشمن در محور ژاژیله و عبور از میادین مین در زیر آتش از مشکلاتی‌ است که این یگان با آن درگیر است.

در حالی که از محور عملیات لشکر14 امام حسین^(ع) هیچ گونه اطلاعاتی در قرارگاه وجود ندارد و بی‌اطلاعی از وضعیت این یگان نگرانی‌هایی را به وجود آورده است، در ساعت 2:45 رضایی معاون فرمانده لشکر14، این پیام را به قرارگاه مخابره کرد: ما کارمان را انجام دادیم و الآن می‌خواهیم زرهی و مهندسی را روانه کنیم. دوباره تکرار می‌کنم ما برنامه‌ای را که داشتیم به حمدالله بچه‌ها با قوت اجرا کردند و الآن هم برنامه‌های عندلیب (مهندسی) و فتح‌الله (زرهی) را داریم اقدام می‌کنیم.

با دریافت این خبر، فرمانده قرارگاه نجف به لشکر14، الحاق با لشکر105 قدس را تأکید می‌کند. در همین حال لشکر105 قدس (با 3 گردان) از تصرف 2 موضع دیگر دشمن در دامنه ژاژیله خبر می‌دهد. این دستاورد در ساعات اولیه عملیات آن هم با همّت رزمندگان یگانی که درباره موفقیت آن تردیدهایی وجود داشت، فرماندهی عملیات را به شگفتی واداشت و امید تصرف ژاژیله را دو چندان کرد. اما کندی تیپ35 امام حسن^(ع) در تسخیر اهداف، در حالی که نیروهای لشکر105 قدس به نقطة الحاق (یال کوتاه ژاژیله) نزدیک شده‌اند و نیروهای تیپ35 را در آنجا مشاهده نمی‌کنند، نگرانی‌هایی را به وجود آورده است. در ساعت 3 بامداد، استوار، فرمانده تیپ35 امام حسن^(ع) اعلام می‌کند که نیروهایش دو پایگاه نیروهای عراقی را تصرف کرده‌اند و به سمت پایگاه‌های دشمن در قله اصلی ژاژیله در حال پیشروی هستند، در همین حال فرمانده تیپ35 دربارة الحاق با یگان جانبی خود (لشکر14 امام حسین^(ع)) اظهار نگرانی می‌کند و در گزارش به قرارگاه می‌گوید که نیروهایش به نقطه الحاق با لشکر14 نزدیک می‌شوند ولی از نیروهای لشکر14 خبری نیست؛ این همان مشکلی است که لشکر105 قدس نیز با لشکر14 امام حسین^(ع) دارد. در ساعت 4 بامداد فرمانده تیپ35 امام حسن^(ع) پس از یک درگیری سخت اعلام می‌کند که نیروهایش به نقطه الحاق با لشکر14 امام حسین^(ع) رسیده و منتظر الحاق با این یگان هستند. این اظهارات مورد اعتراض فرمانده لشکر14 امام حسین^(ع) واقع می‌شود و او هم اعلام می‌کند که ما به نقطه الحاق با لشکر 105 و تیپ35 رسیده‌ایم ولی نیروهای این دو یگان مشاهده نمی‌شوند و این مشکل همچنان ادامه داشت تا اینکه با روشن شدن هوا معلوم شد که گفته‌های فرماندهان لشکر14 و لشکر105 در مورد رسیدن به منطقه الحاق صحیح بوده ولی چون دو یگان در عرض هم نبوده‌اند امکان الحاق برای آنها فراهم نشده است. با روشن شدن هوا و مشخص شدن حد پیشروی یگان‌ها، لشکرهای105 و 14 الحاق می‌کنند، ولی مشکل الحاق نشدن تیپ35 با دو لشکر14 و 105 همچنان باقی است. با الحاق دو یگان14 و 105 جاده آسفالته گلان آزاد می‌شود. در پی باز شدن جاده گلان، علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه و نورعلی شوشتری فرمانده قرارگاه نجف، دو اولویت را برای استفاده از این جاده در نظر می‌گیرند: توصیه به برادران افلاکی و حضرتی فرمانده و قائم‌مقام فرمانده لشکر105 قدس برای انتقال تجهیزات و دستگاه‌های مهندسی به سمت ارتفاع ژاژیله و ابلاغ مأموریت به عرب‌نژاد مسئول زرهی قرارگاه نجف برای وارد کردن تانک به منطقه برای کمک به تیپ35 امام حسن^(ع).

در ساعت 6 بامداد دشمن هنوز در پایگاه شماره14 که نقطة الحاق لشکر105 و لشکر35 است، حضور دارد و نیروهای تیپ35 در ارتفاعات اصلی ژاژیله با دشمن درگیر هستند و این در حالی است که لشکر105 تمامی اهداف خود را تصرف کرده و در انتظار الحاق با لشکر35 امام حسن^(ع) است. بالاخره نیروهای تیپ35 در ساعت 6:45 موفق می‌شوند مواضع دشمن در قله اصلی ژاژیله را تصرف کنند، سپس پایگاه‌های 13 و 14 دشمن را پاک‌سازی می‌کنند و در ساعت 7 صبح بین این تیپ و لشکر105 قدس الحاق برقرار می‌شود.

در محور عملیاتی لشکر11 امیرالمؤمنین^(ع) و لشکر32 انصارالحسین نیز که فاصله آنها از نقطه رهایی تا پای هدف طولانی نیست، نیروهای عمل‌کننده با اعلام رمز عملیات به سرعت به سوی هدف‌های خود حرکت می‌کنند. مدت زیادی نمی‌گذرد که فرمانده لشکر32 انصارالحسین اعلام می‌کند که نیروهایش در کمتر از نیم ساعت هدف خود را که ارتفاع 1596 بود تصرف کرده‌اند و در حال پیشروی به سوی آخرین حد مأموریت خود در انتهای یال بالوکاوه هستند. فرمانده لشکر11 امیرالمؤمنین^(ع) (با به کارگیری 3 گروهان) نیز در ساعت 3 بامداد تصرف ارتفاعات دوقلو را به قرارگاه اطلاع می‌دهد. در جناح چپ این یگان، لشکر32 انصارالحسین به‌‌رغم پیشروی سریع اولیه، نتوانسته است به موازات لشکر11 امیرالمؤمنین^(ع) در یال برده‌هوش پیشروی ‌نماید و با وجود آتش شدید دشمن که از شرق ارتفاعات برده‌هوش روی نیروهای این لشکر اجرا می‌شود، در یک کیلومتری انتهای یال بالوکاوه با نیروهای دشمن درگیر است. لشکر32 انصارالحسین سرانجام با توجه به مقاومت شدید دشمن در این محور، از ادامة عملیات منصرف شده و در ارتفاع 1596 مستقر می‌گردد.

 

روز اول عملیات

تا ساعت 7 صبح یگان‌ها تقریباً به تمام اهداف خود رسیده‌اند و در منطقه مأموریت خود مشغول پاک‌سازی هستند. عمده مشکلات باقی‌مانده در این ساعت عبارتند از:

1- باقی‌ماندن نیروهایی از دشمن در قسمت غربی شهر ماؤوت و عدم الحاق یگان‌های14 و 57 در این محدوده. 2- عدم الحاق دو گردان از نیروهای لشکر25 در قله‌های1 و 2 قشن. 3- فشار دشمن بر لشکر11 امیرالمؤمنین^(ع) در ارتفاعات بالوکاوه (دوقلو).

رحیم صفوی باقی‌ماندن نیروهای دشمن در بخش غربی شهر را به عنوان جای پای دشمن در شهر و تهدیدی برای هدف اصلی عملیات اعلام می‌کند و به محمدجعفر اسدی فرمانده لشکر33 المهدی و قاسم سلیمانی فرمانده لشکر41 ثارالله برای وارد شدن به صحنة عملیات در این محور دستور آمادگی می‌دهد. از سوی دیگر، مرتضی قربانی فرمانده لشکر25 کربلا نیز در تماس با قرارگاه از فشار دشمن بر حساس‌ترین محور عملیات خبر می‌دهد: «(در قشن) به ما پاتک شدید شده و دفع کردیم، اما دشمن دست‌بردار نیست. آتش شدید روی ما اجرا می‌کند، تمام فشار دشمن اینجا است.»

طبق تحلیل مسئولان عملیات، دشمن قصد دارد با وارد کردن فشار شدید به نیروهای لشکر25 و بازپس‌گیری ارتفاعات قشن به عنوان اولین اقدام، کل عملیات را مورد تهدید قرار دهد. با ادامة فشار دشمن در این منطقه نیروهای لشکر25 به ناچار از قله‌های 2 و 3 عقب‌نشینی می‌کنند و روی قله 1 آرایش می‌گیرند. این خبر موجی از نگرانی را در قرارگاه سبب می‌شود، زیرا همه فرماندهان بر این نظر هستند که از دست دادن قشن به عنوان پیشانی عملیات کار را برای همه مشکل خواهد کرد و چه بسا کوشش‌های به عمل آمده را بر باد دهد.

در این موقعیت فرمانده قرارگاه نجف در توجیه فرمانده لشکر41 ثارالله برای اجرای عملیات در قشن گفت: «اگر ما از (قشن) عقب بیاییم، دیگر پایین رفتن (عملیات در دشت) سودی ندارد. اگر دشمن بیاید روی شاخ قشن (قله1) ماؤوت را از ما می‌گیرد و ژاژیله هم به سختی قابل پدافند است.» فرمانده لشکر41 ثارالله به‌رغم میل باطنی خود، مأموریت اجرای عملیات در قشن را می‌پذیرد. مأموریت لشکر33 المهدی نیز پاک‌سازی شهر ماؤوت و احداث خاکریز در جلو شهر اعلام می‌شود. در هماهنگی‌های بعدی فرماندهان دو لشکر25 کربلا و 41 ثارالله، قرار شد هم‌زمان با تاریکی هوا، لشکر25 کربلا عملیات خود را با یک گردان از قله1 با هدف تصرف قله2 آغاز کند و لشکر41 ثارالله نیز با تنها گردان خود از قله2 ادامه حرکت داده و قله3 را به تصرف درآورد. همچنین لشکر25 کربلا در زمینه پشتیبانی به لشکر41 قول مساعد داد.

در محور دشت نیز قرار شد لشکر33 المهدی بین ارتفاع 945 و یال قشن را پاک‌سازی کند. سپس برای تأمین دستگاه‌های مهندسی، در دشت آرایش بگیرد تا خاکریز مورد نظر در جلوِ شهر احداث شود.

 

پاتک دوم دشمن

با فرا رسیدن تاریکی نخستین روز عملیات در حالی که نیروهای لشکر25 کربلا برای هجوم به مواضع عراقی‌ها در قله2 قشن آماده می‌شوند، نیروهای عراقی با استفاده از کانال‌های وصولی قله2 به قله1، خود را به نیروهای لشکر25 کربلا نزدیک کرده و در یک اقدام غیرمنتظره به سمت مواضع خودی هجوم می‌آوردند. غافلگیری اولیه و کمبود نیرو سبب می‌گردد تا عراقی‌ها خود را تا زیر قله1 بالا بکشند و حتی بخشی از سمت چپ آن را نیز اشغال کنند. در این وضعیت نیروهایی که آمادة عملیات برای تصرف قله2 شده‌اند، به ناچار برای دفع پاتک دشمن وارد منطقه می‌شوند که طی تلاشی توانستند دشمن را از دامنة سمت چپ قله1 به عقب برانند.

در محور لشکر11 امیرالمؤمنین^(ع) نیز محمد کرمی فرمانده این لشکر از پاتک شدید دشمن روی قله دوقلو خبر می‌دهد. وی در تماس بعدی اعلام می‌کند که نیروهایش در یک درگیری شدید و نبرد تن به تن موفق می‌شوند دشمن را به عقب‌نشینی وادار کنند.

 

عملیات شب دوم

با توجه به پاتک عراق و آسیب دیدن گردان لشکر25 کربلا (گردان حمزه) که برای اجرای عملیات در قله2 مأمور شده بود و تلفات و به هم ریختن سازمان رزم این گردان، نیروهای لشکر41 ثارالله به ناچار جلوتر از لشکر25 وارد عمل می‌شوند که در یک نبرد قاطع و سریع موفق می‌شوند قله2 را به تصرف درآورند و پس از آن با حضور گردان حمزة لشکر25، دو لشکر هماهنگ با هم عملیاتِ تصرف قلة3 قشن را آغاز می‌کنند[28].

در اطلاعیه قرارگاه خاتم‌الانبیا^(ص) چگونگی اجرای عملیات نصر4 و نتایج به دست آمده، چنین تشریح شده است: «رزمندگان اسلام با 25 کیلومتر راه‏پیمایی، موفق شدند با آزادسازی ارتفاعات مهم و استراتژیک "ژاژیله" و "اسپی‌دره"، کلیه راه‏های منتهی به شهرک ماؤوت را مسدود نموده و 20 کیلومترمربع از اراضی این منطقه را آزاد سازند. سپاهیان توحید با کشته و زخمی کردن 2000 تن از نیروهای عراقی، تعدادی را نیز به اسارت خود درآوردند که تاکنون، 195 تن از آنان به پشت جبهه تخلیه شده‌اند. در میان اسرای تخلیه شده، چندین فرمانده عالی‏رتبه و افسر و درجه‏دار به چشم می‏خورد. نیروهای اسلام همچنین، با انهدام تیپ‏های443 پیاده از لشکر27 - به میزان 100 درصد - و تیپ603 پیاده دشمن - به میزان 60 درصد - هم‏اکنون با دشمن بعثی در اطراف شهر ماؤوت مشغول نبرد می‏باشند[29].» همچنین در ساعت 18:40 امروز، یک فروند هواپیمای دشمن که قصد داشت مواضع نیروهای خودی را در منطقه بمباران کند، با آتش پدافند هوایی سقوط کرد[30].

برای اجرای عملیات در ارتفاعات فرفری (نصر5) نیروهای عمل‌کننده در ساعت 21 به سمت اهداف خود حرکت می‌کنند تا با استقرار در منطقه رهایی، پس از آخرین هماهنگی‌ها برای تصرف اهداف به منطقه مورد نظر اعزام شوند.

احمد کاظمی فرمانده لشکر8 نجف نیز در سنگر تاکتیکی فرماندهی در ارتفاعات رستم آلیان مستقر می‌گردد. این سنگر در موقعیتی قرار دارد که کل منطقه درگیری از آنجا قابل مشاهده است.

نیروها پس از پشتِ سر گذاشتن حدود یک ساعت و نیم راه‌پیمایی به نقطه رهایی رسیده‌اند و پس از دقایقی در ساعت 23 نیروهای اطلاعات پس از کنترل معابر در سکوت مطلق از اولین میدان مین دشمن عبور می‌کنند و در ساعت 24 آخرین هماهنگی‌ها در محورها انجام می‌شود تا حرکت و هجوم به سمت پایگاه‌های دشمن آغاز شود[31].

 

مواضع و موانع دشمن در منطقه عملیاتی نصر5

به علت محدود بودن شناسایی‌ها به شناسایی در خط و میسّر نشدن نفوذ به عمق و شناسایی از پشت خط دشمن، اطلاعی از مواضع دشمن و محل‌های تجمع آنها در دست نبود و طبق شناسایی‌های انجام شده، روی ارتفاع کله قندی یک ردیف مین منور و سه ردیف مین والمر و یک رشته 3 تایی سیم‌خاردار حلقوی که روی هم قرار گرفته بود، وجود داشت.

همچنین دور کله قندی و یال مربوطه و از آنجا به یال فرفری، دشمن کانالی احداث کرده و دو طرف آن را با سنگ چیده بود. کانال فوق محل عبور یک نفر بیشتر نبود و به دلیل صخره‌ای بودن، عمق کمی داشت که یک نفر می‌بایست به حالت خمیده درون آن تردد نماید.

دشمن روی این ارتفاعات حدود 5 یا 6 پایگاه داشت که در هر پایگاه تخمین زده شده که حدود یک دسته نیرو مستقر باشد. دور هر پایگاه را نیز با سنگ‌چین کانال‌هایی جهت تردد نیروهایش احداث کرده بود که به هم وصل نبودند. از یال فرفری به سمت یال دوپازا نیز دشمن کانال زده بود که نیروهایش از درون آن تردد می‌کردند.

در کل در جلوِ خط دشمن میدان مین و تله منور و یک رشته سیم‌خادار (3 تایی) حلقوی امتداد داشت و به یال دوپازا و قله دوپازا وصل می‌شد. البته بر اثر گذشت زمان و اصابت گلولـه‌های توپ و خمپاره در برخی نقاط سیم‌خاردار پاره شده بود که دشمن آن را مرمت نکرده بود.

نیروهای مستقر روی این ارتفاعات آن‌چنان که از دیدگاه نیز مشاهده می‌شد به صورت مشترک (عراقی‌ها و جاش‌ها) بودند که طبق نظر نیروهای اطلاعات به دلیل حساس بودن کله‌قندی، این گونه اظهار می‌شود که دشمن بیشترین تجمع و استعداد را در پشت کله‌قندی مستقر نموده است[32].

 

روز دوم عملیات نصر 4

در ادامة عملیات نصر4، در ساعت 4:50 بامداد روز دوشنبه 1 تیر 1366 قاسم سلیمانی فرمانده لشکر41 ثارالله پایان مأموریت یگان خود را اعلام کرد: «ما روی قله2 و 3 هستیم.»

شنیدن این خبر هر چند برای مسئولان قرارگاه خوشایند بود ولی با توجه به مشکلاتی که در راه تصرف این دو قله وجود داشت، این موفقیت باور کردنی نبود، لذا علی شمخانی، رحیم صفوی، مصطفی ایزدی و مهدی کیانی هر کدام چند بار با مقر تاکتیکی لشکرهای41 و 25 کربلا تماس گرفتند تا از صحت خبر مطمئن شوند.

لشکر33 المهدی نیز باقی‌مانده مأموریت لشکر57 ابوالفضل را با موفقیت به پایان رساند. محمدجعفر اسدی فرمانده لشکر33 همچنین درخواست کرد تا با پیشروی به سمت چپ، ارتفاع بالوسه را نیز به تصرف درآورد که فرماندهی قرارگاه با این درخواست موافقت نکرد.

نیروهای لشکر33 پس از تصرف کامل شهر ماؤوت برای تأمین امنیت بلدوزرهای جهاد سازندگی که مأمور احداث خاکریز در جلوِ شهر بودند، تا یک کیلومتری جلوِ شهر موضع گرفتند. قبل از ظهر خاکریز مورد نظر احداث گردید و نیروهای این یگان در پشت آن موضع گرفتند[33].

امروز در پی کاهش درگیری‌های عملیاتی و تثبیت مناطق تصرف شده در منطقه عملیاتی نصر4 و ایجاد آرامش در قرارگاه فرماندهی عملیات، بار دیگر ارتفاع گرده‌رش به عنوان یک هدف استراتژیک و مورد علاقه فرماندهی عملیات و رده‌های مختلف قرارگاه مورد بحث قرار گرفت. گفت‌وگو در این باره از آنجا شروع شد که نیروهای اطلاعات قرارگاه نجف اطلاع دادند نیروهای عراقی در آن سوی (غرب) رودخانة قلاچولان (قلعه‌چولان) مستقر در گرده‌رش، مواضع خود را تخلیه کرده‌اند. مسئولان اطلاعات قرارگاه نجف دلیل این امر را مورد تهدید قرار گرفتن عقبة جبهه گرده‌رش بر اثر پیشروی نیروهای لشکر33 المهدی در دشت ماؤوت می‌دانستند. مصطفی ایزدی هم که از صبح برای بررسی اوضاع عمومی جبهه‌ها به خط رفته بود، در گزارشی به رحیم صفوی گفت: دشمن جاده ژاژیله را تا 500 متری رودخانه کشیده است. از آن طرف (رودخانه) این جاده به سمت گرده‌رش پیش رفته است. به راحتی می‌توانیم با اندک کار مهندسی و اتصال جاده تا رودخانه و احداث پل، نیروها را به آن طرف منتقل کنیم و برای تکمیل عملیات، تک را ادامه بدهیم.

مسئول و معاون اطلاعات قرارگاه نجف (میرزایی و معارف) که با هلی‌کوپتر به شناسایی گرده‌رش رفته بودند نیز در گزارشی به رحیم صفوی گفتند: هیچ نیرویی از دشمن در روی گرده‌رش وجود ندارد، حتی یک گلولـه نیز به طرف ما شلیک نشد تا جایی‌که خلبان هلی‌کوپتر اظهار تمایل کرد روی گرده‌رش بنشیند.

حسین الله‌کرم هم اعلام کرد برای شناسایی و بررسی دقیق گرده‌رش، بعد از تاریکی هوا 7 تیم شناسایی را به گرده‌رش خواهیم فرستاد. این مباحث که تقریباً و صرفاً از روی علاقه و اشتیاق بود به علت نبود نیروی کافی برای ادامه کار، به بن‌بست رسید. پیشنهاد‌های ارائه شده مبنی‌بر ورود قرارگاه قدس برای ادامه تک به سمت گرده‌رش نیز با مخالفت رحیم صفوی مواجه شد[34].

در جلسه‌ای که شامگاه امروز با حضور قائم‌مقام فرمانده نیروی زمینی سپاه، مسئولان قرارگاه نجف و یگان‌های عمل‌کننده در عملیات نصر4، در قرارگاه نجف برگزار شد، فرماندهان یگان‌ها آخرین وضعیت خط و استقرار نیروها و اقدامات مهندسی و کمبودها و مشکلات خود را بیان کردند. ادامه کار مهندسی خصوصاً تکمیل جاده‌های مواصلاتی به عقبة خودی و احداث و یا تقویت خاکریزها از عمده اقدامات یگان‌ها و کمبود شدید نیرو از جمله مشکلات و تعویض و ترخیص از منطقه از عمده خواسته‌های این فرماندهان بود. سپس رحیم صفوی در سخنانی خطاب به فرماندهان یگان‌های عمل‌کننده گفت: خداوند به همة برادرها و همة ما عنایت فرمود و یک پیروزی خارج از انتظار به ملت و امام مرحمت فرمود. این پیروزی شاید هنوز هم برای خود شما معلوم نباشد و خداوند به ما نشان داد که اگر عنایت او باشد بسیاری از نشدنی‌ها می‌شود. البته حفظ این پیروزی از به دست آوردن آن مهم‌تر است. وی سپس ضمن پرهیز دادن فرماندهان از هرگونه سستی در کار و تأکید بر تقویت اقدامات پدافندی، گفت: حالا دشمن دارد سرمایه‌گذاری می‌کند. برداشت خوش‌بینانه این است که برای سد کردن پیشروی ما چندین رده پدافندی جلوی ما قرار می‌دهد که ما بیش از این ادامه ندهیم و بدبینانه اینکه دشمن مترصد است که حداقل دو قلو و قشن و سپس شهر ماؤوت را پس بگیرد. وی افزود: منطقه هنوز تثبیت نشده است، عراقی‌ها در حال سرمایه‌گذاری هستند و احتمال اینکه امروز و فردا کاری انجام بدهند هست. البته اگر ما سستی بکنیم سرمایه‌گذاری بیشتری می‌کنند و اگر قدرتمند باشیم آنها هر چه به خط بیاورند منهدم می‌کنیم. وی سپس مأموریت‌های آتی یگان‌ها در منطقه را که بیشتر برای استحکام اقدامات پدافندی بود به آنها ابلاغ کرد[35].

قرارگاه خاتم‌الانبیا^(ص) با صدور  اطلاعیه شماره2 دربارة اجرای عملیات امروز و نتایج به‏دست آمده اعلام کرد: «در عملیات نصر4 با رشادتی که خاص جان‌برکفان خداجوی می‏باشد، شهر مهم و تاریخی ماؤوت عراق به محاصره درآمد و رزمندگان اسلام پس از شکستن آخرین مقاومت‏های مذبوحانه مزدوران بعثی، با سربلندی وارد شهر شده و این شهر را به تصرف خود درآوردند. آزادسازی شهر استراتژیک ماؤوت که بیش از 100 اسیر را به‏دست رزمندگان غیور اسلام سپرد، یکی از پرافتخارترین اقدامات سلحشوران توحید در طول دفاع مقدس می‏باشد. در این عملیات که با استفاده از تاکتیک‏های ویژه نظامی و بهره‏گیری از شیوه‏های ابداعی جنگ‏های کوهستانی انجام گرفت، دلاوران سپاه اسلام موفق شدند ضمن آزادسازی ده‏ها روستا، ارتفاعات و جاده‏های مواصلاتی و استراتژیک، ده‏ها دستگاه تانک و نفربر و خودرو را به غنیمت گرفته و تعدادی تانک، نفربر و خودرو نظامی را منهدم سازند و بیش از 1500 تن از قوای دشمن را کشته یا زخمی نمایند.

همچنین 265 تن از نفرات دشمن به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند که در بین آنان متجاوز از یک‌صد تن از افسران و درجه داران عراقی مشاهده می‌شوند. شمار اسرای عراقی از آغاز عملیات نصر4 تاکنون به 460 تن رسیده است.

در جریان این یورش غافلگیرانه و سریع، ارتفاعات مهم قشن، دوقلو، ژاژیله بزرگ و کوچک و یال میراوه و چندین پاسگاه و پادگان نظامی و همچنین چندین کیلومتر از جاده مهم و استراتژیک ماؤوت - سلیمانیه و تعدادی پل مواصلاتی آزاد شد.

در این حرکت قدرتمندانه نظامی تیپ115 پیاده به میزان صدرصد، گردان تانک "الکرار" به میزان صددرصد و یک گردان از تیپ94 به میزان 50 درصد منهدم شد.

در این عملیات همچنین با تلاش جان برکفان و خلبانان هوانیروز و ارتش جمهوری اسلامی ایران، و اجرای آتش سنگین توپخانه و تانک نیروی زمینی سپاه، ضربات و ضایعات سنگینی به دشمن وارد آمد و قوای دشمن در منطقه عملیاتی زمین‌گیر شد.

همچنین با تلاش مهندسی رزمی تلاشگران جهاد سازندگی و سپاه‌پاسداران، رزمندگان اسلام موفق به عبور از صعب‌العبورترین مناطق کوهستانی شمال کردستان عراق شدند و بر ارتفاعات مهم منطقه تسلط یافتند[36].»

به گزارش خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی تخلیه اسرای عملیات نصر4 به پشت جبهه همچنان ادامه دارد. در میان اسرا سرهنگ خالد خربیط فرمانده تیپ433 از لشکر27 و سه فرمانده گردان این تیپ به نام‌های سرهنگ دوم ماجد جاسم نصار الطالبی فرمانده گردان سوم، سرگرد سامی حماده ناصح فرمانده گردان دوم، سرگرد‌ هانی شریف عبدالعزیز فرمانده گردان یکم و همچنین سرهنگ دوم شامر عبدالله‌عبد فرمانده گردان سوم تیپ کماندویی به چشم می‌خورد[37].

ساعت 17 امروز ارتش عراق 70 گلولـه خمپاره شیمیایی از نوع عامل اعصاب و تاول‌زا را در محل استقرار و عقبه لشکر‌های 14 امام حسین^(ع)، 41 ثارالله و 33 المهدی در دره و یال‌گولان و ارتفاعات اسپیدار و دامنه آن شلیک کرد. در این حملة شیمیایی110 تن از افراد خودی مصدوم شدند[38].

در ساعت 14:15 نیز یک هواپیمای دشمن به وسیله سایت موشکی قرارگاه رعد در منطقه عملیاتی سرنگون شد. یک هواپیمای دیگر نیز در ساعت 17 با آتش پدافند نیروهای خودی سرنگون شد[39].

در گزارشی که خبرگزاری جمهوری اسلامی دربارة موقعیت جغرافیایی طبیعی و نظامی شهر ماؤوت تهیه کرده، آمده است: شهر ماؤوت در عمق 35 کیلومتری خاک عراق و در فاصله 75 کیلومتری شهر بانه واقع است. ماؤوت که شهری تاریخی محسوب می‌شود، قبل از جنگ 5 هزار تن سکنه داشت.

اما با شروع جنگ به‌صورت کاملاً نظامی درآمد و تبدیل به دژ مستحکم ارتشیان بعثی شد. این شهر که از مراکز مهم تدارکاتی جبهه‌های شمال شرقی عراق به شمار می‌رود در عملیات کربلای10 در تیررس رزمندگان اسلام قرار گرفت.

ماؤوت در دامنه جنوبی تپه‌های جنگلی گسترده شده و از سمت جنوب با جاده‌ای به سلیمانیه مرتبط می‌شود. جاده صعب‌العبور بخش غربی، شهر را از طریق تپه‌های شمالی به جاده منتهی به سلیمانیه وصل می‌کند و در حاشیه شرقی موانع ایذایی و استحکامات ارتش عراق دیده می‌شود.

بخش‌هایی از شهر و ارتفاعات را درختان بلوط، انجیر، انگور و انار تشکیل می‌دهد. درون شهر ساختمان‌های بزرگ بتونی به مراکز فرماندهی و دیده‌بانی اختصاص یافته است. جاده آسفالته شمال و جنوب شهر را طی می‌کند و در جنوب شهر خانه‌های قدیمی خشتی و گلی با باغ‌های میوه - که بر اثر آتش دشمن در حال سوختن است  - دیده می‌شود. مغازه‌های شهر آتش گرفته، در اطراف و کناره‌های خیابان‌های شهر سنگرهای کمین و سنگرهای اجتماعی و انفرادی دیده می‌شود. اوراق پراکنده گروهک‌های ضد انقلاب در اطراف ساختمانی در شهر نشان می‌دهد که پیش از فتح شهر ماؤوت به وسیله رزمندگان اسلام، گروهک‌های ضد انقلاب در این بخش شهر مستقر بوده‌اند[40].

برای اجرای عملیات تصرف ارتفاع فرفری در غرب سردشت (عملیات نصر 5) احمد کاظمی فرمانده لشکر8 نجف، 15 دقیقه بامداد امروز را به‌عنوان زمان آغاز عملیات اعلام کرد و به واحدهای ادوات و توپخانه مأموریت داد تا هم‌زمان با شروع درگیری نیروهای پیاده، روی نقاط تعیین شده اجرای آتش کنند.

عملیات در ساعت مقرر آغاز شد و پس از گذشت دو ساعت ارتفاع کله‌قندی و ارتفاع فرفری سقوط کرد و رزمندگان مشغول پاک‌سازی شدند، ولی در یال کله‌قندی نیروهای عمل‌کننده با مقاومت و انبوه آتش دشمن مواجه شدند. فرماندهان دشمن با جمع‌بندی از وضعیت و در پی از دست دادن ارتفاعات کله‌قندی و فرفری، برای حفظ یال کله‌قندی تلاش می‌کنند. مسئول محور نیروهای عمل‌کننده در یال کله‌قندی که واحدش متحمل تلفات زیادی شده است، درخواست واحد جایگزین می‌کند، لیکن فرمانده لشکر از وی می‌خواهد تا رسیدن نیروی جایگزین مقاومت کنند. در این وضعیت تعدادی از نیروهای جهاد نیز که برای احداث جاده به منطقه آمده‌اند، زخمی می‌شوند و کار جاده‌کشی نیز تعطیل می‌گردد. با روشن شدن هوا احمد کاظمی دستور می‌دهد همه قبضه‌های ادوات و توپخانه و تانک‌ها به سوی یال ارتباطی کله‌قندی شلیک کنند. در نتیجة این اقدام، نیروهای عراقی مجبور به ترک منطقه می‌شوند و نیروهای خودی در آنجا مستقر می‌شوند. در پی آن نیروهای مهندسی جهاد نیز دستگاه‌های احداث جاده را بار دیگر فعال می‌کنند. با پیشروی نیروهای خودی و تسلط دید و تیر در منطقه، عزیز جعفری فرمانده قرارگاه قدس و احمد کاظمی با مطالعه بیشتر زمین منطقه متوجه می‌شوند که بین دو ارتفاع کله‌قندی و فرفری یک یال ارتباطی وجود دارد که به‌علت وضعیت خاص استقرار و دید نیروهای خودی، تاکنون مشاهده نشده بود. روی این یال 5 پایگاه قرار دارد و پایگاه قله سنگی اصلی‌ترین پایگاه دشمن در این یال است و چون امکان دارد دشمن با استفاده از این یال کل عملیات را مورد تهدید قرار دهد، لذا تصمیم گرفته می‌شود که شب بعد لشکر8 نجف با به‌کارگیری نیروهایی از گردان امام رضا^(ع)، این یال را نیز به تصرف درآورد.

با قطعی شدن این تصمیم، فرمانده گردان امام رضا^(ع) و فرماندهان گروهان‌های عمل‌کننده از بعدازظهر امروز کار شناسایی و طراحی عملیات برای تصرف یال ارتباطی را آغاز کردند.

در حال حاضر به علت نبود جاده، نیروهای خودی مستقر در ارتفاع فرفری با دشواری پشتیبانی می‌شوند و تنها امکان و وسیله پشتیبانی آنها افراد پیاده یا به وسیله قاطر است که هر بار رفت و برگشت پیاده یا قاطر از آخرین محل استقرار نیروهای خودی تا ارتفاع فرفری حدود 5 ساعت طول می‌کشد[41].

 

صبح روز 2 تیر 1366 واحدهایی از لشکر33 المهدی^(عج) در یک عملیات سبک موفق شدند بخش باقی‌مانده قلة2 قشن را به تصرف درآورند. در پی این عملیات تنها نیرویی که در این منطقه از دشمن باقی مانده است حدود یک گروهان روی استحکامات قلة864 است که این استحکامات بی‌شباهت به یک پادگان کوچک نیست. پس از این عملیات و استقرار روی قشن2، نیروهای لشکر33 در هماهنگی با قرارگاه بعدازظهر امروز عملیات دیگری را به منظور تصرف قله864 انجام دادند و موفق شدند این قله و استحکامات آن را تصرف کنند.

از سوی دیگر، دشمن با هدف تصرف یال قشن، از نخستین ساعات امروز، ضمن اجرای آتش تهیه پرحجم و سنگین، حملاتی را از دو جناح چپ و راست این ارتفاع آغاز و مواضع نیروهای خودی را تهدید کرد. این حملة دشمن که با یک گردان انجام گرفت، با مقاومت نیروهای لشکر25 کربلا و لشکر41 ثارالله دفع شد. در این حال، فرماندهی قرارگاه نجف برای حفظ موقعیت نیروها در این محور، به تیپ ویژه 155 شهدا مأموریت داد تا در قله‏های 2 و 3 و یال انتهایی قشن مستقر شود. همچنین برای تقویت محور "بالوکاوه"، در قله سمت چپ این ارتفاع، نیروهای یک گردان از تیپ59 مسلم‌ابن‌عقیل به جای نیروهای لشکر 11 امیرالمؤمنین^(ع) مستقر شدند[42].

خبرگزاری جمهوری اسلامی دربارة پاتک امروز دشمن و تلفات نیروهای عراقی در این پاتک، چنین گزارش داده است: «نیروهای بعثی عراق تحت فشار فرماندهی ارتش بعث، با واحدهایی از تیپ608 نیروی مخصوص، بقایای تیپ603 و توپخانه22 لشکر4 اقدام به پاتک کرد. رزمندگان اسلام که با هوشیاری کامل، هرگونه حرکت دشمن را تحت کنترل دارند، با رشادت بی‏نظیر و آتش دقیق هدایت شدة خود، شمار زیادی از قوای ارتش بعث را به هلاکت رسانده و یا زخمی کردند. همچنین تعدادی از قوای عراقی را به اسارت گرفته و بقایای یگان‏های عمل‌کنندة دشمن را تارومار ساختند. در جریان دفع این پاتک، یک گردان از تیپ608 نیروی مخصوص به میزان 80 درصد و واحدهایی از تیپ603 پیاده عراق منهدم شد و سرهنگ دوم "حسن قاسم محمد"، فرمانده توپخانه22 لشکر4 نیز به هلاکت رسید[43].»

فرمانده لشکر105 قدس در گفت‏وگویی با راوی مرکز مطالعات در این لشکر، دربارة اقدامات مهندسی نیروهای خودی برای تأمین شهر ماؤوت گفت: «در بازدیدی که حدود ساعت 10 صبح از خط داشتیم، خط پدافندی در یک کیلومتری جنوب شهر ماؤوت تعیین شد که شب گذشته توسط جهاد اصفهان و تیپ18 الغدیر خاکریز زده شده بود. این خاکریز از سمت غربی، به شیار پای ارتفاع "احمد رومی" و از سمت شرقی، به جاده آسفالت ماؤوت - سلیمانیه وصل شده و سپس تا ابتدای یال قشن ادامه می‏یابد. پدافند آن در سمت شرقی تا جاده آسفالت به‏عهده لشکر33 المهدی^(عج) و از جاده آسفالت تا شیار پای ارتفاع "احمد رومی" به گردان امام حسین^(ع) از لشکر105 قدس واگذار شـد[44].»

در ادامه عملیات نصر5 که از بامداد روز گذشته در غرب سردشت آغاز شده است، طبق پیش‌بینی و طراحی از پیش تعیین شده، گردان امام رضا^(ع) از لشکر8 نجف با 6 دسته (حدود 150 نفر) برای تصرف یال ارتباطی ارتفاع فرفری و ارتفاع کله‌قندی، از سه محور اصلی و یک محور فریب (حرکت اصلی از سمت کله‌قندی و طرح فریب از سمت فرفری) به سمت هدف حرکت کردند. نیروها همگی در ساعت مقرر به پای کار رسیدند، ولی برخورد رزمندگان در یک محور به کمین دشمن، در اجرای هماهنگ عملیات تأخیر ایجاد کرد. در ساعت 22:30 درگیری آغاز شد و به‌رغم آتش شدید دشمن، نیروها به پیشروی ادامه دادند. آتش نیروهای خودی نیز که از دقت بیشتری برخوردار بود کمک کرد تا نیروها قبل از روشنایی هوا به اهداف خود دست یابند. پس از آن دستگاه‌های جهاد وارد منطقه شده و اقدامات مهندسی را شروع کردند[45].

اهداف و نتایج عملیات نصر5 را یکی از فرماندهان عملیاتی منطقه غرب در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی چنین تشریح کرد: «هدف از این عملیات تکمیل خطوط پدافندی نیروهای اسلام در منطقه، بستن معابر نفوذی ضد انقلاب و جاش‌های دشمن و گسترش ارتباط با نیروهای تحت امر قرارگاه رمضان بود.» وی افزود: با انجام موفقیت‌آمیز این عملیات، هدایت و تدارک نیروهای تحت امر قرارگاه رمضان توسط فرماندهان سپاه اسلام با سهولت بیشتر انجام خواهد شد. وی استفاده از تاکتیک‌های ویژه جنگ‌های کوهستانی توسط نیروهای زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به منظور رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده را از خصوصیات بارز این عملیات برشمرد. این فرمانده با اشاره به اینکه در عملیات نصر5 (که هم‌زمان با عملیات نصر4 انجام گرفت) دشت "بوجار" و تعدادی از روستاهای ایران - که زیر دید و تیر مستقیم قوای دشمن بود - آزاد گردید، متذکر شد که عملیات قهرمانانه سپاه اسلام در منطقه عمومی سردشت، تکمیل‌کننده عملیات کربلای10 بود و طی آن، یک گردان از تیپ97 پیاده از لشکر24 ارتش عراق و یک گروهان مکانیزه از همین تیپ منهدم شد. وی افزود: در این عملیات علاوه بر به هلاکت رسیدن شماری از قوای عراقی، یک گردان از نیروهای دفاع الوطنی "جاش" نیز به کلی تار و مار گردید. این فرمانده عملیاتی با اشاره به اینکه ناحیه مذکور یکی از نواحی استراتژیک در این منطقه است، خاطر نشان ساخت: با انجام موفقیت‌آمیز عملیات نصر5، معابر ضد انقلاب در دشت بوجار مسدود و فعالیت آنان بسیار محدود خواهد شد. وی کنترل سپاهیان اسلام بر نوار مرزی را نیز یکی دیگر از نتایج این عملیات ذکر کرد.»

خبرگزاری جمهوری اسلامی دربارة نتایج عملیات اعلام کرد: در عملیات نصر5، 25 کیلومترمربع از مناطق مرزی سردشت و چند روستای ایرانی از جمله روستاهای تابعة دولابی و قلعه‌ر‌ش پس از سال‌ها از تصرف دشمن آزاد شدند. در این عملیات ده‌ها تن از افراد دشمن کشته و زخمی شدند و 100 تن نیز به اسارت درآمدند[46].

با اجرای این عملیات نیروهای خودی به عقبه‌های دشمن نزدیک‌تر شدند و دسترسی به ارتفاع مهم دوپازا و شهر قلعه‌دیزه امکان‌پذیر شد[47].

نمایندگی ایران در سازمان ملل امروز با ارسال دو نامه برای دبیرکل این سازمان از بمباران یک روستا و حملة شیمیایی به منطقه عملیات نصر4 خبر داد.

محمدجواد ظریف در نامه اول نوشت: در تاریخ 13 ژوئن 1987 (23 خرداد 1366)، نیروهای عراقی روستای زرآب در حومه شهر بانه را بمباران کردند که به شهادت یک غیرنظامی و جراحت هفت تن دیگر انجامید.⁽²⁹⁾

کاردار موقت ایران در نامه دوم خود آورده است: نیروهای عراقی روز 21 ژوئن 1987 (31 خردا 1366) دو بار در منطقه عملیاتی نصر4 اقدام به حمله شیمیایی کردند و با گلولـه توپخانه و راکت هلی‌کوپتر به "اسپی‌دره" در ارتفاعات گلان، قشن و حوالی شهرستان ماؤوت، عوامل شیمیایی از جمله گازهای خفه‌کننده و عصبی پرتاب کردند که چند رزمنده مجروح شدند[48].

 

ادامۀ عملیات نصر 5

در ادامه عملیات نصر5 رزمندگان لشکر8 نجف روز 3 تیر 1366 قبل از روشنایی هوا به اهداف خود دست یافتند و در پی آن اقدامات مهندسی شروع شد. از اوایل صبح امروز دشمن با تمرکز آتش خمپاره روی نیروهای خودی مستقر در یال ارتباطی و ارتفاع فرفری سعی داشت خود را از یال صخره‌ای بالا بکشد و این در حالی بود که تمام تلاش‌های دشمن زیر دید نیروهای خودی انجام می‌گرفت. احمد کاظمی فرمانده لشکر8 نجف با مشاهده این وضع، خود، دیده‌بانی و هدایت آتش خمپاره‌ها را در دست گرفت. با هدایت آتش روی تپه جنگلی و تخته‌سنگی کله‌قندی و بهره‌گیری از تیر مستقیم تانک روی مواضع و نفرات نیروهای مهاجم، مقداری از تحرک دشمن کاسته شد. از سوی دیگر، نیروهای مهندسی جهاد احداث جاده به نوک ارتفاع کله‌قندی را ادامه دادند. پس از این مراحل با وارد شدن چند تانک لشکر27 حضرت رسول^(ص) و تیراندازی آنها به سمت دشمن، فعالیت‌های نیروهای مهاجم کلاً فروکش کرد[49].

امروز خبرنگاران از منطقه عملیاتی نصر5 بازدید کردند. خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی از مشاهدات خود چنین گزارش داده است: «از فراز بلندترین قله‏های آزاد شده در منطقه، با چشم غیرمسلح می‏توان قلعه‏دیزه را مشاهده کرد و چند رودخانه کوچک که تأمین کننده آب حوضچه "سد دوکان" می‏باشد نمایان است. رژیم عراق به‏منظور جلوگیری از نفوذ رزمندگان اسلام به این ارتفاعات حساس که به واسطه داشتن شیارهایی، معابر عوامل گروهک‏های ضد انقلاب را تشکیل می‏داد، موانع ایذایی مختلف تعبیه کرده بود. در این موانع ایذایی، علاوه بر بهره‏گیری از موانع طبیعی، دشمن با ایجاد میادین متعدد مین، سنگرهای کمین، کانال‏های مختلف و تعبیه سیم‏های خاردار حلقوی، خطوط دفاعی خود را محافظت می‏کرد. خط پدافندی مزدوران بعثی از یک رشته سنگرهای اجتماعی و انفرادی که به‏وسیله کانال‏هایی که آنها را به هم مرتبط می‏سازد، تشکیل می‏شود. این کانال‏ها که در بلندترین نقطه ارتفاعات احداث شده، بین 75 تا 100 سانتی‏متر عمق دارند. در خطوط پدافندی سپاهیان اسلام، از نکات بارزی که هر بیننده‏ای را تحت تأثیر قرار می‏دهد، روحیه بالای آنان است که هم‏اکنون حدود 200 متر با خط دفاعی دشمن فاصله دارند. در طول مسیر، از ابتدای دشت بوجار تا بلندترین ارتفاعات آزاد شده، فعالیت واحد‏های تدارکاتی، لجستیکی، مهندسی رزمی و جهاد سازندگی چشمگیر است. ایثارگران مهندسی رزمی، بیش از 10 کیلومتر جاده مواصلاتی که اهمیتی حیاتی دارد، در طول عملیات در ارتفاعات صعب‏العبور منطقه احداث کرده‏اند. این جاده هم‏اکنون محل عبور و مرور نیروهای اسلام است و واحدهای مهندسی برای تسطیح، تعریض و ترمیم جاده‏های قدیمی تلاش می‏کنند[50].»

 

در گزارش روز پنجشنبه 4 تیر 1366 آمده است:

باقی‌ماندن نیروهایی از دشمن در بخش غربی دشت ماؤوت - که جای پایی برای دشمن محسوب می‌شود - همچنان یکی از دغدغدهای فرماندهی عملیات نصر4 و مسئولان قرارگاه نجف است. در این باره نورعلی شوشتری در گفت‌وگویی با رحیم صفوی گزارش بازدید خود از اوضاع عمومی دشت ماؤوت و خط خودی و دشمن را به شرح زیر توضیح داد: «دیروز که با مرتضی قربانی و اسدی و قاسم (سلیمانی) از دیدگاه به دشت نگاه می‌کردیم به این نتیجه رسیدیم که اگر خودمان را به گوشه بالوسه وصل نکنیم این دشت خیلی مشکل خواهد شد، چون دشمن تسلط خوبی بر روی دشت دارد و نگه‌داری خط فعلی با مشکلات و خطراتی همراه است.»

هر چند لشکر33 المهدی دو روز قبل آمادگی خود برای اجرای عملیات از آخرین حد خط خودی تا بالوسه را اعلام کرده بود ولی امروز با درخواست مسئولان لشکر105 قدس برای اجرای این عملیات موافقت شد و اجرای عملیات مهندسی نیز به لشکر33 المهدی واگذار گردید.

به‌رغم پیش‌بینی‌های قبلی، با گلولـه‌باران محل استقرار نیروهای لشکر105 قدس و زخمی شدن تعدادی از نیروهای عمل‌کننده و به هم خوردن سازمان رزم این لشکر، عملیات با 4 ساعت تأخیر آغاز شد و در ساعت 3:30 بامداد لشکر105 قدس به کلیة اهداف خود دست یافت و پس از استقرار نیروهای این یگان در محدودة یال قشن تا تپه بالوسه، تیم‌های مهندسی لشکر33 خاکریز مورد نظر را که در برگیرندة تپه تخم‌مرغی و تپه864 پادگان قشن نیز بود، احداث کردند[51].

ارتش عراق نیز در طول روز آتش پرحجمی را علیه نیروهای خودی در ارتفاع قشن و تپه دوقلو اجرا کرد که تلفات نسبتاً فراوانی برجا گذاشت[52].

هواپیماهای عراقی در ادامه حملات شیمیایی خود، بار دیگر با 24 بمب از نوع عامل اعصاب، منطقه عملیات نصر4 را بمباران شیمیایی کردند که به دلیل آمادگی نیروهای خودی، تنها شمار اندکی از نیروها مجروح شدند[53].

از سوی دیگر، کاردار ایران در سازمان ملل، امروز با ارسال نامه‌ای برای دبیرکل این سازمان، جزئیات بیشتری از حمله شیمیایی روز 31/3/1366 ارتش عراق به منطقه عملیاتی نصر4 را اعلام کرد. در این نامه آمده است: در این حملة عراق که از گاز اعصاب، خردل و دیگر مواد شیمیایی ناشناخته استفاده شد، حدود 120 تن مجروح شدند[54].

در حالی که 5 روز از آغاز عملیات نصر4 می‌گذشت و منطقه عملیاتی رو به آرامش و ثبات می‌رفت، در ساعت 1 بامداد روز جمعه 5 تیر 1366نیروهای عراقی با اجرای پاتک در سه محور دشت ماؤوت، ارتفاعات قشن و ارتفاعات دوقلو، وضعیت جدیدی را در منطقه به وجود آوردند.

دشمن در محور قشن از دو سمت شرق و جنوب توانست در ساعات اولیة حمله، نیروهای خودی را از قسمت انتهایی یال قشن تا قلة2 درگیر سازد و تقریباً آنها را محاصره کند. نیروهای لشکر155 مستقر در قله‌های 2 و 3 قشن پس از سه ساعت درگیری مجبور به عقب‌نشینی شدند. فرمانده لشکر41 ثارالله با مشاهدة این وضع اندک نیروی باقی‌مانده لشکر خود را به قله1 اعزام کرد و با این ابتکار مانع سقوط آن شد. کیانی معاون قرارگاه نجف در این باره می‌گوید: «فشار دشمن مستمر بود؛ اگر حاج قاسم سلیمانی خودش نمی‌رفت خط، دشمن همة قشن را می‌گرفت. دشمن فشار زیادی را گذاشته بود. این بنده خدا قاسم پا برهنه رفته بود و ایستاده بود آنجا تا خط را سر و سامان داد.»

در دشت ماؤوت نیز نیروهای دشمن پادگان قشن، تپه 864 و تپه بالوسه را به تصرف خود درآوردند و نیروهای خودی به ناچار با عقب‌نشینی در پشت خاکریز دوم مستقر شدند. با روشن شدن هوا و درک بهتر فرماندهی لشکر41 از وضعیت جدید، وی اقدام به یک ضدحمله علیه نیروهای عراقی مستقر در قله2 کرد.

در مرحلة اول نیروهای عمل‌کننده که از پشتیبانی آتش تانک برخوردار بودند، به‌رغم فشار دشمن به خوبی پیش رفتند، ولی با انهدام این تانک که تأثیر بسزایی در پیشروی نیروهای خودی داشت، نیروها از پیشروی بازماندند و به ناچار در بین قله1 و قله2 مستقر شدند.

حمله وسیع و شدید دشمن موجی از نگرانی را در میان مسئولان به وجود آورد. تصمیم جدی دشمن برای بازپس‌گیری مناطق آزاد شده و کمبود شدید نیرو در جبهه خودی، از عوامل اصلی این نگرانی بود. گفت‌وگوی کوتاه رحیم صفوی و روح‌الله نوری فرمانده لشکر57 ابوالفضل را که حاکی از کمبود شدید نیرو در یگان‌های عمل‌کننده است به عنوان نمونه می‌آوریم: «رحیم صفوی: آقای نوری شما هر چقدر نیرو دارید بیاورید تا دشمن را از قشن پایین بیاوریم. ما در این فشارها فرماندهانمان را می‌شناسیم. با توکل به خدا نیروهایتان را پای کار بیاورید. روح‌الله نوری: خدا شاهد است هیچ نداریم. خدا شاهد است آن نیرویی هم که از اینجا آزاد کردم و تپه گامو را پس گرفتم، پریشب عوض کردم. رحیم صفوی: حتی دو دسته هم نداری؟ نوری: خدا شاهد است ندارم.»

تقویت خاکریزها و احداث چند رده خاکریز از جمله تدابیری است که رحیم صفوی اجرای آن را به مسئولان مربوطه ابلاغ می‌کند. همچنین وارد کردن یگان جدید از جمله راه‌کارهایی است که مد نظر فرماندهان عملیات است و این در حالی است که دشمن مبادرت به اعزام نیرو کرده است[55].

طبق گزارش اطلاعات قرارگاه نجف ستون‌های خودرویی دشمن در حال ورود به منطقه هستند و تجمع دشمن در بخش یال شرقی قشن و روی یال قشن زیاد است و لحظه به لحظه به تعدادشان افزوده می‌شود. نامه مهدی کیانی از اوضاع عمومی نیروها و خط خودی نیز که ساعت 5 به دست نورعلی شوشتری که در قرارگاه نیروی زمینی حضور داشت، رسید، بر نگرانی‌ها می‌افزود: بخش‌هایی از این نامه چنین است:

«خداوند خیلی تفضل کرده که بدون نیرو خط فعلی تاکنون نگه‌داری شده است. اگر چه به دشمن تلفات سنگینی وارد آمده است، لکن امکان نگه‌داری خط با فشار دشمن دیگر میسر نیست. ... خط در حال حاضر با حرف و شعار نگه‌داری شده است. آتش خودی نامرتب و غیرمؤثر است. ... استعدادی که دشمن وارد منطقه کرده حدود 2 تیپ است و از ما کاری ساخته نیست؛ البته لطف خدا چیز دیگری است. نیروی جدیدی همین امشب وارد منطقه کنید، اگر شده شبانه و با هلی‌کوپتر.»

جواب نامه را رحیم صفوی نوشت که توصیه به اقدامات پدافندی و مهندسی و استفاده از تانک و همچنین تعیین فرماندهی موقت برای دشت ماؤوت و تأکید بر حفظ این شهر با تمام توان، از جمله مفاد این نامه بود.

با توجه به نگرانی‌های موجود در این‌باره که دشمن در شب، عملیات گسترده‌ای را آغاز خواهد کرد، مسئولان یگان‌های مستقر در قشن، در قرارگاه نجف حضور یافتند تا با هم‌فکری یکدیگر راه‌کاری برای مقابله با حملات دشمن تا رسیدن یگان جدید به منطقه، دست پیدا کنند. در گفت‌وگوها و بررسی‌ها این نتیجه حاصل شد که لشکرهای41، 155 و 25 هر کدام با یک دسته نیرو به قله2 قشن حمله کنند.

مطالب زیر بخشی از گفت‌وگوهایی است که به دلیل کمبود نیرو از یک طرف و اجبار برای اجرای عملیات از سوی دیگر، تنها برای به کار گرفتن چند دسته نیرو در بین فرماندهان یگان‌ها صورت گرفته است.

محمدجعفر اسدی فرمانده لشکر33 المهدی: «اگر ما در شاخ قشن پدافند کنیم دشمن آن را از ما خواهد گرفت و پس از گرفتن آن، از دشت می‌آید و کار ما را تمام می‌کند.»

نورعلی شوشتری: «ما باید با این توان نیروهای‌مان را بچینیم تا نیروهای لشکر7 به منطقه برسند.»

اسدی: «تا فردا نمی‌شود شاخ قشن را نگه داشت.»

قاسم سلیمانی فرمانده لشکر41 ثارالله: «دشمن الان فشار آورده و می‌خواهد تا شب نشده (کار را) تمام کند. ما باید به دشمن حمله کنیم. اگر حمله کنیم احتمال گرفتن قله2 هست. اگر این کار را بکنیم بقیه را می‌گذاریم برای لشکر7 که فردا شب عمل کند.»

در حالی که نیروهای عمل‌کننده ساعت 10 شب آماده حرکت به خط درگیری بودند، خبر حضور 300 نیروی عراقی زیر قلة دوم گزارش شد و به پیش‌بینی حمله دشمن در این شب قوت بخشید.

حدود ساعت 23:30 نیروهای خودی با دشمن درگیر و بعد از حدود 5/ 1 ساعت درگیری شدید، روی قلة دوم قشن مستقر شدند ولی به علت خستگی شدید و تلفات، تمامی مواضع تصرف شده را تخلیه کردند و به عقب بازگشتند. اما در دشت ماؤوت اوضاع نیروهای عمل‌کننده بهتر بود؛ در این محور نیروهای لشکر105 قدس ارتفاع864 و پادگان قشن را بازپس گرفتند و با نیروهای لشکر33 الحاق کردند و مجدداً در خط سابق مستقر شدند[56].

یک نشریه داخلی سپاه آخرین وضعیت منطقه عملیاتی نصر4 را این چنین تشریح کرده است: «فشار دشمن تا جمعه شب (امشب) ادامه داشت ولی از آنجایی که نیروهای خودی روی پایگاه اول قشن حضور دارند، تأمین دشت ماؤوت همچنان برقرار است. دشمن تاکنون هفت بار پاتک کرده است و تلفات فراوانی را متحمل شده است به‏طوری که در امتداد قشن و شاخ‌آمدین، جنازه‏های بسیاری از دشمن بر روی هم انباشته شده است. بنا به اقرار اسرا و مشاهدات برادران، حداقل سه هزار نفر از افراد دشمن در پاتک‏های چند روز اخیر کشته یا مجروح شده‏اند[57].»

همچنین امروز دشمن به تقاطع "پل شکسته" (داخل خاک عراق) در منطقه عملیاتی نصر4 حملة شیمیایی کرد که در این حمله 60 تن مجروح شدند. هواپیماهای عراقی در این حمله، 14 راکت حاوی گاز اعصاب پرتاب کردند و 24 گلولة توپ حاوی گاز خردل نیز پرتاب شد[58].

پس از رخدادهای روز 5 تیر در منطقه عملیاتی نصر4، شنبه 6 تیر رحیم صفوی جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه در تماس با علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه اوضاع نامناسب جبهه ماؤوت را به اطلاع وی ‌رساند و با اشاره به اینکه کلیة اهداف عملیات نصر4 به دلیل کمبود نیرو در معرض تهدید جدی قرار داد، از فرماندهی نیروی زمینی خواست تا عملیات در محور قرارگاه قدس (عملیات نصر5) را فعلاً به تعویق اندازد و یگان‌های عمل‌کننده در آن منطقه را به ماؤوت اعزام کند. وی گفت: «اگر آنها (یگان‌های قرارگاه قدس) را بیاوریم اینجا می‌توانیم ادامة کار بدهیم و حتی به سمت گرده‌رش برویم، با توجه به اینکه عقبه‌هایمان هم آماده است ... من فکر می‌کنم اگر اینجا را محکم نکنیم ممکن است از دست برود.» در ادامة این تماس فرمانده قرارگاه نجف هم به فرمانده نیروی زمینی تأکید کرد: «اینکه برادر رحیم گفت ممکن است از دست برود، حتماً از دست می‌رود.» وی دربارة وضعیت یگان‌ها افزود: «وضعیت نیروی لشکر41 ثارالله، لشکر155 ویژه شهدا و لشکر25 کربلا در حد صفر است. لشکر33 المهدی هم نیروهایش تمام شده، لشکر105 قدس هم اهدافش را گرفته ولی مشکل نیرو دارد.»

سرانجام پس از بحث و بررسی طولانی در این‌باره و همچنین مشورت با محسن رضایی فرمانده کل سپاه، تصمیم گرفته شد که لشکر27 حضرت رسول^(ص) و لشکر10 سیدالشهدا^(ع) به منطقه عملیات نصر4 اعزام شوند.

البته در این فاصله لشکر7 ولی‌عصر^(عج) عملیاتی را با 2 گروهان برای تصرف مجدد قله2 قشن انجام داد، ولی با وجود تلاش فراوان موفق نشد به اهدافش دست یابد و به عقب بازگشت[59].

در پی حملة روز گذشته دشمن در محور قشن و بازپس‌گیری دو قلة2 و 3 ارتفاعات قشن و پادگان قشن، امروز نیز نیروهای دشمن پس از اجرای آتشی شدید روی مواضع خودی، به تپه‏های 1533 و 1530 (تپه دوقلو) در سمت چپ ارتفاع قشن حمله کردند. در پی این حمله نیروهای خودی به ناچار، تا ارتـفاع 1514 "بالوکاوه" عقـب نشستند. دشمن با تصرف این دو تپه، جناح راست خود در قشن را تأمین کرد و امکان مناسبی برای تثبیت مواضع خود در یال قشن و ادامة پیشروی در آنجا فراهم آورد[60].

امروز بار دیگر هواپیماهای دشمن منطقه عملیاتی نصر4 را بمباران شیمیایی کردند، ولی به دلیل آمادگی نیروهای خودی و پاک‏سازی سریع منطقة آلوده شده، خسارت‏های وارده ناچیز بود[61].

روز یکشنبه 7 تیر هواپیماهای عراق در اقدامی هولناک، با بمب‏های شیمیایی، مناطق مسکونی "سردشت" را بمباران کردند. در این حمله، ده فروند هواپیمای دشمن در ساعت 16، به چهار منطقه شهر سردشت از جمله بازار این شهر با بمب‏های حاوی گاز "خردل" هجوم آوردند. شدت بمباران به حدی مردم را غافل‌گیر کرده بود که در لحظات نخست حمله، 30 تن از اهالی شهر شهید و 3500 تن نیز مصدوم شدند. 600 تن از مصدومان این حمله به مراکز درمانی خارج از استان از جمله تبریز، شیراز و تهران اعزام شدند. 20 تن دیگر از این مجروحان این حمله به علت شدت صدمات وارده، در بیمارستان‏های تبریز به شهادت رسیدند[62].

روز دوشنبه 8 تیر ارتش عراق با جمع‌آوری نیروهای پیاده خود در منطقه عملیاتی نصر5، در ساعت 1:30 بامداد امروز پاتک سنگینی را علیه نیروهای خودی آغاز کرد. در این پاتک که تا ساعت 8:30 ادامه داشت، نیروهای دشمن توانستند بخشی از یال ارتباطی را تصرف کرده و نیروهای خودی را تحت فشار قرار دهند[63]. گفتنی است که عملیات نصر5 با همت رزمندگان لشکر8 نجف در بامداد 1 /4 /1366 در غرب سردشت آغاز شد که تا روز بعد به اهداف خود دست یافتند.

روز سه شنبه 9 تیر نیروهای لشکر7 ولی‌عصر^(عج) شب هنگام عملیات محدودی را برای تصرف دو ارتفاع 2 و 3 قشن به اجرا درآوردند. با توجه به ابتکار عمل نیروهای عمل‌کننده و غافل‌گیری دشمن، در این عملیات قله2 قشن که مهم‌ترین و مستحکم‌ترین قله ارتفاعات قشن بود، تصرف شد، اما در ادامة عملیات با توجه به هوشیار شدن دشمن و اجرای آتش انبوه روی محورهای مواصلاتی منتهی به قله3 و همچنین تلفاتی که به نیروهای خودی وارد آمد، تصرف قله3 قشن امکان‌پذیر نشد.

در پی روشن شدن هوا، با توجه به تسلط دید و تیر دشمن از قله3 روی جاده‏های خودی در ارتفاعات قشن، نیروهای عراقی آتش سنگینی را آغاز کردند که در طول روز به‌طور مستمر ادامه یافت. شدت و دقت این آتش به گونه‌ای بود که طبق اظهار فرمانده نیروهای عمل‌کنندة خودی، ‏امکان تدارک نیروهای مستقر روی قله2 مقدور نبود.

پس از این، نیروهای دشمن سه بار به قصد تصرف قله2 با پشتیبانی آتش توپخانه و هلی‌کوپتر به مواضع خودی هجوم آوردند ولی به دلیل اجرای آتش مؤثر ادوات و توپخانه خودی و تسلط و هوشیاری نیروهای لشکر7 ولی‌عصر^(عج) با شکست مواجه شدند.

بلافاصله پس از پایان فشار دشمن، علی فضلی فرمانده لشکر10 سیدالشهدا که برای اجرای عملیات، از منطقه عملیاتی قرارگاه قدس به قرارگاه نجف آمده بود در مورد مأموریت واگذار شده به لشکر10 توجیه شد. وی سپس برای شناسایی و یافتن راه‌کار مناسب و طراحی مانور عملیات لشکر، قرارگاه را ترک کرد[64].

هواپیماها و توپخانه ارتش عراق، امروز هم منطقه سردشت را هدف قرار دادند که خساراتی به مردم اطراف شهر، به‌ویژه روستای "ژاژوکه" وارد آمد.⁽²⁾ نیروهای عراقی همچنین روستاهای "زورآتا"، "بی‏زمقی" و "دولا" در منطقه "مام یزدنیا" در کردستان عراق را با هلی‏کوپتر و توپخانه مورد هجوم قرار دادند. در این حمله چند باب منزل و سه دستگاه تراکتور منهدم و چند رأس از احشام روستاییان نیز تلف شد[65].

دشمن در نخستین ساعات روز چهارشنبه 10 تیر، بار دیگر برای تصرف قلة2 ارتفاع قشن، روی مواضع نیروهای خودی در این ارتفاع و محورهای مواصلاتی آتش سنگینی اجرا کرد. واحدهای ارتش عراق در این اقدام علاوه بر گلولـه‏های تخریبی، به میزان فراوانی از گلولـه‌‏های دود‏زا نیز برای غافل‌گیر کردن نیروهای خودی استفاده کردند، سپس هجوم نفرات پیاده به سمت مواضع خودی شروع شد. به‏کارگیری گلولـه‏های دودزا چنان گسترده بود که نیروهای خودی متوجه هجوم دشمن نشدند و ناگهان نیروهای عراقی را در مقابل خود دیدند و در نتیجه، نبردی سنگین و تن به تن بین نیروهای دو طرف درگرفت. با این حال، نیروهای لشکر7 ولی‏عصر^(عج) موفق شدند، دشمن را به عقب برانند.

با توجه به اقدامات و استمرار فشار دشمن برای تصرف کامل ارتفاع قشن، فرماندهی قرارگاه نجف فوریت اجرای عملیات در این منطقه را به علی فضلی فرمانده لشکر10 سیدالشهدا^(ع) ابلاغ کرد. این لشکر که از 2 روز پیش در منطقه عملیاتی مستقر شده است و از آمادگی کافی برخوردار نیست، به‌رغم وجود برخی مشکلات همچون انبوه آتش دشمن، کامل نبودن شناسایی‌ها، محدود بودن را‌ه‌کارهای عملیاتی و ... عملیات خود را برای عقب راندن دشمن و تصرف قله3 قشن آغاز کرد. نیروهای این یگان در کمترین زمان، موفق به تصرف کامل این ارتفاع شدند، ولی دشمن در اقدامی متقابل قله3 را باز پس گرفت. با این حال، نیروهای خودی توانستند دشمن را به عقب برانند. نیروهای عراقی در ساعت 6 بار دیگر برای تصرف قله3 دست به حمله زدند ولی با مقاومت نیروهای خودی، این حمله نیز ناکام ‏ماند. بلافاصله پس از این حمله عراق، با تدابیر فرماندهی لشکر10 و وارد کردن نیروهای تازه‏نفس، باقی‌مانده نیروهای دشمن را تا انتهای یال‏های قله3 قشن عقب راندند و سپس با پاک‌سازی منطقه و ترمیم جاده ارتباطی بین قله‏های 1، 2 و 3 موقعیت به‏دست آمده را تثبیت کردند[66].

از سوی دیگر، نیروهای خودی برای بازپس‏گیری تپه دوقلو چندین‏بار دست به عملیات زدند، ولی به دلیل خستگی نیروهای عمل‌کننده، آتش انبوه دشمن و وجود تعداد فراوانی از نیروهای عراقی در این محور، موفقیتی به دست نیامد[67]

به گزارش قرارگاه رعد، مرکز پدافند هوایی منطقه عملیاتی نصر4، ساعت 9:35 امروز یک فروند هواپیمای دشمن به وسیله سایت موشکی هدف قرار گرفت و منهدم شد[68].

 تقدیر از اقدامات جهاد سازندگی در جنگ و نقش حیاتی نیروهای این ارگان در پیشرفت جنگ و تثبیت عملیات‌های جنگی خصوصاً در عملیات نصر4 و نصر5 و تشریح اوضاع سیاسی منطقه با توجه به دخالت روز افزون امریکا در منطقه از موضوعاتی بود که آقای هاشمی رفسنجانی نماینده امام در شورای عالی دفاع در دیدار با مسئولان پشتیبانی مهندسی جهاد سازندگی ایراد کرد. به گزارش روزنامه کیهان وی با اشاره به وسعت حضور جهاد سازندگی در جنگ تحمیلی گفت: «ما نقش شما (جهاد) را در همین عملیات‌های جاری نصر4 و 5 به خوبی می‌دانیم و اگر حضور شما نبود عبور رزمندگان را از موانع تقریباً محال می‌دانستیم. دشمن هیچ تصور نمی‌کرد که نیروهای ما در مدت کوتاهی بتوانند 20 الی 30 کیلومتر در داخل خاک عراق که جاده‌ای برای عبور امکانات نبود، نفوذ کنند و سپس پیش برویم. حل این دشواری‌ها سرعت مهندسی زیر آتش است.» نماینده امام در شورای عالی دفاع با اشاره به فعالیت‌ها و فداکاری‌های جهاد در احداث خاکریزها و ساختن جاده‌ها و استحکامات و سنگرها گفت: «مردم از فعالیت‌های شما مطلع هستند چون شما فرزندان همین ملت هستید اما برای دشمنان ما این مسائل مقداری حیرت‌انگیز است.»

نماینده امام در شورای عالی دفاع افزود: «وضعی که الآن در خلیج‌فارس وجود دارد و شرایطی که بر جّو دیپلماسی بین‌المللی و به خصوص دنیای عرب و مخصوصاً در خود امریکا حاکم است، برای ما خیلی زیباست. در حال حاضر وقت عمده مراکز تصمیم‌گیری امریکا صرف همین مسئله خلیج‌فارس می‌شود که دولتشان با اشتباهات خود به وجود آورده است. کاخ سفید تصمیم عجولانه‌ای را اعلام کرد و عاقل‌ترها در امریکا می‌بینند که وضع بسیار خطرناک است. در هیچ زمانی دولت امریکا این چنین دچار تردید و سردرگمی نشده است. ابرقدرتی که در سراسر دنیا پایگاه دارد و امکانات سیاسی، نظامی و اقمار در اختیارش هست، در یک نقطه از جهان این طور در گل فرو می‌رود. ملت امریکا نگران این است که فردا چه خواهد شد. کار ریگان به جایی رسیده است که از خودش دفاع می‌کند. می‌گوید "من اردک لنگ نیستم" و حداکثر امیدش این است که باقی‌مانده دوران ریاست جمهوریش را در پستش باقی بماند. این ضربه را چه کسی به اینها وارد کرد؟ آیا روس‌ها و یا انگلیسی‌ها و یا امریکای لاتین و یا اعراب این کار را کردند، هیچ کس غیر از جمهوری اسلامی ایران این ضربه را نزد[69].»

همچنین در این روز رادیو سوئد از شهر آزاد شده ماؤوت گزارشی پخش کرد. در این گزارش که آن را "بوریه رندال" خبرنگار اعزامی این رادیو به منطقه عملیاتی نصر4 تهیه کرده است، مطالبی درباره شدت نبرد و حساسیت اقتصادی و نظامی منطقه عملیاتی آمده است: «تانک‌ها و کامیون‏ها و جیپ‏های درهم شکسته، گویای وقوع نبردی سنگین میان نیروهای دو کشور است و وجود انبارهای رها شده و تسلیحات و مهمات فراوان در کنار جاده‏های منتهی به شهر ماؤوت، نشان می‏دهد که سربازان عراقی از وحشت پا به فرار گذاشته‏اند.» گزارشگر رادیو سوئد می‏افزاید: «هم‌زمان با ادامه نبردهای سنگین و شلیک توپخانه‏ها، قوای ایرانی کنترل کامل شهر ماؤوت در استان سلیمانیه در کردستان عراق واقع در شمال شرق این کشور را در اختیار گرفته‏اند و شلیک توپخانه عراق که به کوه‏های اطراف شهر اصابت می‏کند، مانع از تردد آزاد نیروهای ایران نمی‏شود.» وی می‌گوید: «نیروی هوایی عراق مستمراً با پروازهای عملیاتی خود، شهرها و روستاهای مسکونی نواحی مرزی ایران را بمباران می‏کند. این در حالی است که هلی‏کوپترهای ایرانی با پرواز در ارتفاع کم از میان کوه‏ها و دره‏های عمیق، عملاً خود را به نواحی خطوط نبرد در درون خاک عراق می‏رسانند و این امر، کشف آنان را برای رادار جنگنده‏های عراقی مشکل می‏سازد[70].»

 

آیت الله خامنه ای، رئیس‏ جمهور در خطبه‌های خود در روز جمعه 12 تیر 1366 به عملیات نصر4 اشاره کرد و با تأکید بر اهمیت منطقه عملیاتی، این منطقه را گلوگاهی خواند که با فتح آن علاوه بر بسته شدن راه ضد انقلاب و عدم دسترسی آنها به هدف‏هایشان در داخل ایران، موجب شد تا نیروهای خودی بر بخشی از خاک عراق در شمال این کشور تسلط کافی یابند. آیت‏الله خامنه‏ای افزود: «این سلسله عملیات از دو جنبة سیاسی و نظامی حائز اهمیت بود: از نظر نظامی چند محور در اختیار ما قرار گرفت و رزمندگان اسلام توانستند با فتح این مواضع، به بخش اعظمی از خاک عراق مسلط شوند و از نظر سیاسی نیز عملیات نصر4 موجب شد تا روحیه مردم عراق در ستیز با رژیم بعثی بالا رود.» (روزنامه کیهان، 13 /4 /1366، ص18).

 

منابع:

[1] سند شماره 1474 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ:دفترچه ثبت جنگ راوی ستاد کل علی‌رضا لطف‌الله‌زادگان، 2 /3 /1366 تا 14 /3 /1366، ص7. و - سند شماره 417، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف، عملیات نصر4، احمد نیک‌روش، ص5 .

[2]. سند شماره417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف، عملیات نصر4، احمد نیک‌روش، ص5.

[3]. سند شماره 0417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: راوی قرارگاه نجف در عملیات نصر4 (احمد نیک‌روش)، 28 /3 /1366 تا 5 /4 /1366، ص 9 تا 11.

[4] . سند شماره 1475 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم، حسین اردستانی، 14 /3 /1366 تا 18 /3 /1366، صص 39 تا 48؛ و - سند شماره 1472 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه نصر در عملیات فتح6، حسین شفیعی، 7 /3 /1366 تا 19 /3 /1366، صص103 تا 116، نوار شماره 25904.

[5]. سند شماره 1499 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفتر ثبت جنگ راوی قرارگاه قدس در عملیات نصر5، علی مژدهی، از 13 /3 /1366 تا 1 /4 /1366، صص 10 تا 13.

[6]. سند شماره 1499 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفتر ثبت جنگ راوی قرارگاه قدس در عملیات نصر5، علی مژدهی، 13 /3 /1366 تا 1 /4 /1366، صص 13 و 14.

[7]. سند شماره 417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف در عملیات نصر4، احمد نیک‌روش، صص119 تا 131.

[8]. سند شماره 1473 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه رمضان در عملیات فتح6، حسین شفیعی، 30 /3 /1366 تا 3 /5 /1366، ص19.

[9]. سند شماره 1477 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، دفتر ثبت جنگ راوی قرارگاه نیروی زمینی در عملیات‏های نصر4 و 5، مجید نداف، 23 /3 /1366 تا 30 /3 /1366، صص 14 تا 17 و 20، نوار شماره 25362.

[10]. سند شماره 1477 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفتر ثبت جنگ راوی نیروی زمینی در عملیات‏های نصر4 و 5، مجید نداف، 23 /3 /1366 تا 30 /3 /1366، صص 37، 44 تا 46، نوارشماره 25368.

[11] سند شماره 028538 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش "عملیات نصر4"، تیپ مستقل 313 حر، معاونت اطلاعات قرارگاه نجف، 8 /4 /1366، ص9.

[12] سند شماره 028407 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزیده اسناد عملیات نصر4، تابستان 1378، صص25 تا 29.

[13] سند شماره 1477 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه نیروی زمینی در عملیات‌های نصر4 و 5، مجید نداف، 23 /3 /1366 تا 30 /3 /1366، صص 92، 101 و 102، نوارهای شماره 25374 و 25375.

[14] سند شماره 1481 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه نجف در عملیات نصر4، احمد نیک‏روش، 28 /3 /1366 تا 5/ 4 /1366، صص 161 و 162.

[15] سند شمارة 417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف از عملیات نصر4، احمد نیک‌روش، ص132 تا 141.

[16] سندشماره 417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش راوی قرارگاه نجف در عملیات نصر4، احمد نیک‌روش، صص144 تا 148.

[17] پیشین، صص161 تا 164.

[18] سندشماره 417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف در عملیات نصر4، احمد نیک‌روش، صص149 تا 154.

[19]. سند شماره 856 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش اجمالی عملیات نصر4، داوود ریاحی، ص1.

[20]. سند شماره 876 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش عملیات نصر4، حسین اردستانی، به نقل از راوی قرارگاه نجف، احمد نیک‌روش، صص2.

.[21] همان، صص 3، 4، 6 و 7.

[22] معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه "بررسی"، شماره 13، 12 /4 /1366، ص4.

[23] مأخذ3، ص 3 و 4.

[24] . سند شماره 876 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش عملیات نصر4، حسین اردستانی، به نقل از راوی قرارگاه نجف، احمد نیک‌روش، ص10.

[25] سندشماره 433 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش راوی لشکر8 نجف در عملیات نصر5، علی ایزدی، صص33 تا 37.

[26] همان، ص 6 و 7

[27] همان، ص 15.

[28] . سندشماره417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف در عملیات نصر4، احمد نیک‌روش، صص165 تا 198 و - سندهای شماره 25465، 25466 و 25467 (نوار) مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: هدایت عملیات نصر4، راوی قرارگاه نجف، احمد نیک‌روش، 31 /3 /1366.

[29] روزنامه رسالت، 2 /4 /1366، ص3.

[30] روزنامه جمهوری اسلامی، 2 /4 /1366، ص10؛ و - روزنامه کیهان، 2 /4 /1366، ص3.

[31] سندشمارة 433 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی لشکر8 نجف در عملیات نصر5، علی ایزدی، 31 /3 /1366، ص21.

[32] سندشماره433، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش راوی لشکر8 نجف در عملیات نصر5، علی ایزدی، صص13 و 14.

[33] سند شماره417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف، در عملیات نصر4، احمد نیک‌روش صص204 و 206 و نوارهای شماره 57 و 66 هدایت عملیات قرارگاه نجف در عملیات نصر4.

[34] پیشین، صص211 تا214؛ و - نوار شماره 48 هدایت عملیات قرارگاه نجف در عملیات نصر4.

[35] پیشین، صص204 الی 219 و نوارهای شماره 48 و 57 هدایت عملیات قرارگاه نجف در عملیات نصر4.

[36] روزنامه کیهان، 2 /4 /1366، ص3، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

[37] روزنامه رسالت، 2 /4 /1366، ص3، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

[38] سند شماره27469 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: کتاب گزیده اسناد عملیات نصر4، ص241؛ و - سند شماره1481مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه نجف در عملیات نصر4، 28 /3 /1366 تا 5/4/1366، ص112.

[39] سند شماره 28578 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزیده اسناد عملیات نصر4، ص282.

[40] مأخذ4.

[41] سند شماره433 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی لشکر8 نجف، در عملیات نصر5، علی ایزدی، صص52 تا 62.

[42] سند شماره 0417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: "گزارش عملیات نصر4"، راوی قرارگاه نجف، احمد نیک‌روش، 2/4/1366، صص 220 تا 222؛ و - سند شماره 856 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: "گزارش اجمالی عملیات نصر4"، داود ریاحی، 1 /4 /1366، ص 67؛ و - سند شماره 021476 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: خلاصه اطلاعاتی شماره 29- ن، تیپ اطلاعاتی 313 حر (معاونت اطلاعات نجف)، 3 /4 /1366، ص 3.

[43] روزنامه اطلاعات، 4/4/1366، ص 18، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

[44] سند شماره 1492 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی لشکر 105 قدس، عملیات نصر4، صادق‌علی تازیکی، 2 /4 /1366، صص 70 و 71.

[45] سندشماره 433 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی لشکر8 نجف از عملیات نصر5، علی ایزدی، صص65 تا 69.

[46] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه "گزارش‌های ویژه"، شماره97، 4 /4 /1366، صص4، 7 و 8، منطقه عملیاتی غرب - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2و 3 /4 /1366.

[47] معاونت سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نشریة "بررسی"، شمارة13، 12 /4 /1366،ص7.

[48] سند شماره S/18941 شورای امنت سازمان ملل، 23 ژوئن 1987، ترجمه مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.

[49] سند شماره433 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ : گزارش راوی لشکر8 نجف در عملیات نصر5، علی ایزدی، صص70 تا 75.

[50] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه "گزارش‏های ویژه"، شماره 97، 4 /4 /1366، صص 6 و 7، منطقه عملیاتی غرب - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3 /4 /1366.

[51] سند شماره 0417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: "گزارش عملیات نصر4"، راوی قرارگاه نجف، احمد نیک‏روش، 3/4/1366، صص222 تا 225؛ و - نوارشماره (51) 25421، 3 /4 /1366، قرارگاه نجف در عملیات نصر4.

[52] سند شماره 860 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: مجموعه‏ای از اطلاعات مربوط به عملیات انجام شده توسط سپاه از بدر تا نصر، ص92.

[53] دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه "رویدادها"، شماره 151، 10 /4 /1366، ص9؛ و - سند شماره 28506 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش هاشم صدری مدیریت ش.م.ر.

[54] سند شماره S/18947 شورای امنیت سازمان ملل، 25 ژوئن 1987، ترجمه مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.

[55] سند شماره 417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش عملیات نصر 4، راوی قرارگاه نجف، احمد نیک‌روش، 27 /10 /1366، صص 235 تا 247.

[56] همان.

[57] معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه "بررسی"، شماره 13، 12 /4 /1366، صص 5 و 6.

[58] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه "گزارش‏های ویژه"، شماره 100، 7 /4 /1366، ص 3، باختران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 6 /4 /1366؛ و - واحد اطلاعات سپاه پاسداران بولتن "گزارش روزانه"، شماره 240، 10 /4 /1366، ص1.

[59] سند شماره 417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: "گزارش عملیات نصر4"، راوی قرارگاه نجف، احمد نیک‌روش، 6 /4 /1366، صص253 الی 258.

[60] پیشین، ص251.

[61] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه "گزارش‏های ویژه"، شماره 100، 7 /4 /1366، ص3، باختران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 6 /4 /1366.

[62] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه "گزارش‏های ویژه"، شماره 101، 8 /4 /1366، ص 3، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 7 /4 /1366؛ و - همان، ص 3، ارومیه - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 7 /4 /1366؛ و - معاونت سیاسی سپاه پاسداران، نشریه "بررسی"، شماره 13، 12 /4 /1366، ص 8؛ و - دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، نشریه "رویدادها"، شماره 151، 10 /4 /1366، ص 9؛ و - شماره 153، 24 /4 /1366، ص 7.

[63] سند شماره 1500/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه قدس در عملیات نصر5، علی مژدهی،1 /4 /1366، ص 49.

[64] سند شماره 860 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "مجموعه‏ای از اطلاعات مربوط به عملیات‌‌های انجام شده توسط سپاه از بدر تا نصر"، 19 /12 /1363 تا 31 /2 /1365، ص25؛ و - سند شماره 417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف، عملیات نصر4، احمد نیک‌روش، 27 /10 /1366، صص 267 تا 273.

[65] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه "گزارش‏های ویژه" شماره 103، 10 /4 /1366، ص 13 و 14، به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی از ارومیه، 9 /4 /1366.

[66] سند شماره 417 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه نجف، عملیات نصر4، احمد نیک‌روش، 27 /10 /1366، صص 270 تا 278.

[67] پیشین، صص281 تا 289.

[68] سند شماره 285785 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزیده اسناد عملیات نصر4، ص282.

[69] روزنامه کیهان، 11 /4 /1366، ص 3، خبرگزاری جمهوری اسلامی، ص 2.

[70]روزنامه جمهوری اسلامی، 13/ 4/ 1366، ص 2.

منبع:مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس