عملیات والفجر 2 (1362/4/29)

نام عملیات	والفجر 2
رمز عملیات	یا الله
منطقه عملیات	جبهه شمالی ـ پیرانشهر، حاج عمران
زمان عملیات	1362/4/29 تا 1362/5/13
هدف	تصرف ارتفاعات سرکوب منطقه، دست‌یابی به جاده مهم پیرانشهر - رواندوز، تصرف پادگان حاج عمران و تسلط بر شهر چومان مصطفی
نوع عملیات	نیمه گسترده
فرماندهی عملیات	مشترک (سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی)
سازمان عملیات	مشترک (سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی)
استعداد نیروهای درگیر خودی	16 گردان پیاده از سپاه و 4 گردان پیاده و 1 گردان مکانیزه از ارتش و 1000 تن از نیروهای حزب دمکرات کردستان عراق (بارزانی‌ها) و 11 آتشبار توپخانه از ارتش و سپاه
استعداد نیروهای درگیر دشمن	24 گردان پیاده، 4 گردان کماندو و نیروی مخصوص و 4 گردان گارد مرزی
نتایج عملیات	آزادسازی حدود 300 کیلومتر مربع از خاک عراق؛ خارج شدن شهر و پادگان پیرانشهر و نیز روستاهای اطراف آن از برد توپخانه دشمن؛ تصرف پادگان حاج عمران، گمرک مرزی و پاسگاه مرزی تمرچین عراق؛ تسلط بر شهر چومان مصطفی؛ انسداد راه‌های عمده تدارکاتی عناصر ضدانقلاب
تلفات دشمن	4000 کشته و زخمی و 164 اسیر
خسارات دشمن	انهدام 40 تانک و نفر بر، 45 خودرو، 9 هلی‌کوپتر و 5 هواپیمای دشمن
غنائم	50 خودرو

شهدای عملیات والفجر 2

مقدمه

با توجه به عدم موفقیت در چند عملیات اخیر، بازنگری در شرایط نبرد ضروری بود. این بازنگری و می‌بایست درباره انتخاب مناطق عملیاتی با ویژگی‌های متفاوت از مناطق گذشته، اتخاذ تاکتیک‌های جدید با رعایت چهارچوب و ساختار استراتژی نظامی که مشتمل بر انجام عملیات‌های آفندی در جبهه جنوب بود، انجام شود.

نتیجه طبیعی این فرآیند به زمان کافی برای درک واقعی شرایط و تغییر وضعیت حاکم بر صحنه نبرد نیاز داشت؛ لیکن کسب زمان لزوماً به مفهوم توقف دور عملیات‌ها و ایجاد رکود و سکون و واگذاری زمان به دشمن نبود. بنابراین، فرماندهان جنگ با کاهش سطح نبردها به نبردهای محدود و تغییر منطقه عمومی درگیری از جنوب به غرب و شمال غرب، سلسله عملیاتی را طراحی کردند که اولین آن، عملیات والفجر 2 در منطقه غرب پیرانشهر بود.

اهداف عملیات

- انهدام نیروی دشمن؛

- تصرف ارتفاعات سرکوب منطقه و دست‌یابی به جاده مهم پیرانشهر - رواندوز؛

- تصرف پادگان حاج عمران و تسلط بر شهر چومان مصطفی؛

در صورت دست‌یابی به این اهداف موارد زیر نیز تأمین می‌شود:

- کنترل تردد ضدانقلابیون؛

- ایجاد تسهیلات و پشتیبانی لازم از اکراد مسلمان و مبارز عراق؛

- فراهم‌سازی امکان گسترش عملیات نامنظم در خاک عراق؛

- حفظ پیرانشهر از هرگونه تهاجم و تجاوز نیروهای عراقی؛

- ایجاد زمینه لازم برای نزدیکی بیش‌تر به شهر و تأسیسات نفتی کرکوک.⁽¹⁾

موقعیت منطقه

پادگان حاج عمران در موقعیتی سوق‌الجیشی قرار داشت؛ به این ترتیب که از شمال به ارتفاعات چنارستان و کلاشین، از جنوب به ارتفاعات بسیار مرتفع سکران و کدو، و از شرق به ارتفاعات تمر چین و شهر مرزی پیرانشهر، و از غرب به تنگه دربند و شهر چومان مصطفی عراق محدود می‌شود.

از جمله ارتفاعات مهم این منطقه می‌توان از 2519 (گرده‌مند)، 2999 (کدو)، 3000 (برزین) و 2435 (گرده گو) نام برد. ارتفاعات یادشده بر ارتفاعات پیرانشهر و جاده پیرانشهر - نقده، پادگان پیرانشهر و نیز جاده پیرانشهر - سردشت و نیز بر چومان مصطفی، دیانا و رواندوز عراق مشرف هستند. همچنین، وسعت منطقه عملیاتی نیز حدود 200 کیلومتر مربع بود.⁽²⁾

استعداد دشمن

- تیپ‌های 90، 91، 98، 102، 113 و 433 پیاده؛

- تیپ 5 گارد مرزی؛

- تیپ‌های 31 و 66 نیروی مخصوص.⁽³⁾

سازمان رزم خودی

فرماندهی و هدایت عملیات بر عهده قرارگاه مالک اشتر (قرارگاه مقدم حمزه سیدالشهدا) بود. یگان‌هایی که تحت فرماندهی این قرارگاه وارد عمل شدند، عبارت بودند از:

- تیپ 33 المهدی(عج) با استعداد 10 گردان پیاده؛

- تیپ ویژه شهدا با استعداد دو گردان پیاده؛

- لشکر 8 نجف با استعداد دو گردان پیاده (-)؛

- لشکر 14 امام حسین(ع) با استعداد دو گردان پیاده؛

-لشکر 92 زرهی با استعداد یک گردان مکانیزه؛

- تیپ 1 لشکر 64 پیاده با استعداد یک گردان پیاده؛

- تیپ 2 لشکر 77 پیاده با استعداد سه گردان پیاده.

با استعداد 1000 تن.

شامل: 11 آتشبار.⁽⁴⁾

طرح عملیات

مبنای طرح عملیات، تک دورانی بود تا به این وسیله هرگونه فرصت واکنش از دشمن گرفته شود. به این ترتیب که از سمت راست چهار گردان و از سمت چپ سه گردان وارد عمل می‌شدند و پس از دور زدن ارتفاعات در تنگه "دربند"، الحاق می‌کردند و سرانجام پاک‌سازی به طور کامل انجام می‌شد.⁽⁵⁾

شرح عملیات

مرحله اول عملیات در ساعت 1 بامداد 1362/4/29 با رمز مبارک "یاالله" آغاز شد. هریک از گردان‌ها به تناوب درگیر شدند. دشمن روی ارتفاعات آزادی (کنیگ)، 2519، برد زرد و دربند به شدت مقاومت می‌کرد. به رغم فشار دشمن، نیروهای عمل کننده به تدریج به "رایات" رسیدند و از سمت "بردزرد" جاده را بستند.

مرحله دوم عملیات که در شب دوم آغاز شد، رزمندگان موفق شدند علاوه بر تصرف ارتفاعات کینگ و 2519، پایگاه‌های مشرف بر "گمرک"، "میوتان" و "شیورش" را تسخیر کنند.

در شب چهارم عملیات، نیروها به سمت "برد زرد" پیش‌روی کرده و سپس مقر فرماندهی دشمن روی رایات را تصرف کردند.

در شب پنجم و در ادامه پیش‌روی رزمندگان، نیروهای عراقی پاتک کرده و مانع از حرکت قوای خودی به طرف "دربند" شدند.

ساعت 7 صبح 1362/5/3 روستای "رایات" تصرف شد و روستای "زینو" نیز به محاصره درآمد. در غروب همین روز پاتک سنگین عراق انجام شد.

در تاریخ 1362/5/5 دشمن با حدود 16 هلی‌کوپتر روی یال ارتفاعات کدو هلی‌برن کرد که در این عملیات 6 هلی‌کوپتر را نیروهای خودی منهدم کردند. اگرچه عراقی‌ها در ادامه پاتک‌های خود توانستند ارتفاعات 2519 را بازپس گیرند، ولی ساعاتی بعد، این ارتفاعات مجدداً به تصرف قوای خودی درآمد.⁽⁶⁾

نتایج عملیات

1. آزادسازی حدود 300 کیلومتر مربع از خاک عراق،
2. خارج شدن شهر و پادگان پیرانشهر و نیز روستاهای اطراف آن از برد توپخانه دشمن.
3.  تصرف پادگان حاج عمران، گمرک مرزی و پاسگاه مرزی تمرچین عراق؛
4.  تسلط بر شهر چومان مصطفی؛
5.  انسداد راه‌های عمده تدارکاتی عناصر ضدانقلاب؛
6.  کشته و مجروح شدن بیش از 4000 تن از نیروهای دشمن؛
7.  انهدام بیش از 40 تانک و نفربر دشمن؛
8.  به اسارت درآمدن 13 افسر، 21 درجه‌دار و 110 سرباز عراقی و 20 تن از اشرار ضدانقلاب؛
9.  سرنگون کردن 9 هلی‌کوپتر و پنج هواپیما؛
10.  تصرف ارتفاعات کینگ، کدو، 2519 گرده‌مند، سرسول، برد زرد، 2400 شیوه کارتا، 3700 سلمان و برد زرد؛
11.  آزادسازی روستاهای زینو، ممی خلان، رایات، شیورش، خوارو، میوتان بالا و میوتان پایین.⁽⁷⁾

فهرست منابع

1- گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات والفجر 2، ص 4؛ و: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "از خرمشهر تا فاو"، ص ص 61 و 60.

2-گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص ص 17 و 4 و 3؛ و: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "از خرمشهر تا فاو"، ص ص 61 و 60.

4- سند 19787 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1362/5/4؛ و: سند 019812 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1362/5/9؛ و: گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص ص 42، 26، 13 و 12.

5- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "از خرمشهر تا فاو"، ص 62؛ و: - گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص 22.

6- گزارش 116 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص 10؛ و: گزارش 117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص ص 46 - 33.

7- سند 019812 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1362/5/9؛ و:مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، "از خرمشهر تا فاو"، ص 64.

منبع:مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس