عملیات نصر 7 (1366/5/14)

شهدای عملیات نصر7

شناسنامه عملیات :

نام عملیات	عملیات نصر 7
رمز عملیات	یا فاطمه الزهرا (س)
منطقه عملیات	قلعه دیزه – ارتفاع دوپازا
زمان عملیات	1366/5/14 تا 1366/5/15
هدف	- خارج کردن منطقه عمومی سردشت از دید و تیر دشمن - ایجاد خط مناسب پدافندی در نوار مرزی - زیر دید و تیر قرار دادن شهر قلعه‌دیزه عراق - مهار تردد عناصر ضدانقلاب در محور سردشت
نوع عملیات	نیمه گسترده
فرماندهی عملیات	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
سازمان عملیات	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
استعداد نیروهای درگیر خودی	10 گردان پیاده شامل: لشکرهای 27 و 31 و تیپ های 18، 29. 7 گردان توپخانه از سپاه و دو گردان توپخانه از ارتش
استعداد نیروهای درگیر دشمن	32 گردان پیاده، 4 گردان کماندویی، 4 گردان زرهی، 1 گردان مکانیزه و 6 گردان توپخانه
نتایج عملیات	-تصرف ارتفاعات دوپازا و دست‌یابی به میدانی وسیع جهت تداوم عملیات -قطع دید و تیر دشمن از منطقه عقبه خودی و متقابلاً تسلط بر عقبه دشمن
تلفات دشمن	حدود 7000 کشته و 259 اسیر
خسارات دشمن	انهدام 4 هلی کوپتر 10 دستگاه تانک، 5 عراده توپ، انهدام 14 دستگاه خودرو
غنائم	10 دستگاه تانک و نفربر و 55 دستگاه خودرو

مقدمه

حضور دشمن روی ارتفاعات سرکوب منطقه سردشت - به ویژه ارتفاع دوپازا - نه تنها استقرار نیروهای خودی را در منطقه با مشکلات زیادی مواجه می‌کرد، بلکه با زیر پوشش قرار دادن عناصر ضدانقلاب، تردد آنها را نیز تسهیل می‌نمود. بر همین اساس در خرداد ماه سال 1366، هم‌زمان با انجام عملیات نصر 4 در محور ماووت، قرارگاه نجف، به قرارگاه قدس ماموریت داد تا در منطقه عمومی سردشت و بر روی ارتفاعات جنگلی بانی‌‌گدار، منافقین (نام‌گذاری ارتفاع به وسیله سازمان رزم خودی انجام شده) و چهارقلو با هدف مسدود کردن تنگه و رسیدن به رودخانه گلاس، عملیات نصر 5 را انجام دهد. برای این منظور، لشکرهای 27 حضرت رسول (ص) و 7 ولی عصر (عج) در نظر گرفته شدند. اما بررسی منطقه از جنبه عملیاتی، روشن ساخت که این یگان‌ها برای انجام عملیات کافی نیستند و به توان بیشتری نیاز است. از این رو، منطقه عملیاتی محدودتر شد و ارتفاعات فرفری و کله قندی در جنوب ارتفاع دوپازا برای انجام یک تک محدود انتخاب شدند تا زمینه برای عملیات بعدی فراهم شود.

پس از عملیات نصر 5، لشکر 27 حضرت رسول (ص) در خط پدافندی عملیات نصر 5 مستقر شد تا به کمک تیپ 18 الغدیر از منطقه دفاع کند. لشکر 27 حضرت رسول (ص)، سپس عملیات بر روی ارتفاع دوپازا را به قرارگاه قدس پیشنهاد کرد، که با آن موافقت شد، و بدین ترتیب، عملیات نصر 7 در دستور کار قرار گرفت.

اهداف عملیات

- خارج کردن منطقه عمومی سردشت از دید و تیر دشمن.

- ایجاد خط مناسب پدافندی در نوار مرزی.

- زیر دید و تیر قرار دادن شهر قلعه‌دیزه عراق.

- مهار تردد عناصر ضدانقلاب در محور سردشت.

موقعیت منطقه

سلسله ارتفاعات دوپازا (2791)، که از بلندترین ارتفاعات منطقه به شمار می‌رود، در 13 کیلومتری غرب سردشت و در نوار مرزی واقع است. این ارتفاعات از شمال به دو ارتفاع اسپیدان و بلفت؛ از جنوب به ارتفاعات لک لک، شهید زین‌الدین، فرفری و کله قندی، از شرق به کوه‌های رستم آلیان و کانی رش و از غرب به دشت و شهر قلعه‌دیزه عراق محدود می‌شود.

استعداد دشمن

مسئولیت پدافند از این منطقه بر عهده تیپ 97 پیاده از لشکر 24 عراق بود که بعد از عملیات نصر 5، این تیپ با چند گردان از تیپ‌های 81 و 18 پیاده و نیز گردان 49 تانک - که در احتیاط لشکر 24 بود - تقویت شد.

با شروع عملیات، یگان‌های زیر نیز وارد منطقه عملیات شدند:

- تیپ‌های 71، 29، 78، 505 و 439 پیاده؛

- تیپ 17 زرهی؛

- یک گردان کماندویی از سپاه یکم، دو گردان کماندویی از سپاه پنجم، یک گردان کماندویی از لشکر 24، یک گروهان کماندویی از لشکر 28.

توپخانه دشمن نیز به استعداد حدود شش گردان بود.

سازمان رزم خودی

قرارگاه قدس فرماندهی عملیات را بر عهده داشت و یگانهای تحت امر او عبارت بودند از:

لشکر 27 محمد رسول‌الله(ص) به استعداد حدود پنج گردان؛

لشکر 31 عاشورا به استعداد حدود سه گردان؛

تیپ مستقل 18 الغدیر به استعداد دو گردان؛

تیپ مستقل 29 نبی‌اکرم(ص) به استعداد سه گردان.

همچنین، هفت گردان توپخانه از سپاه و دو گردان توپخانه از ارتش تحت امر قرارگاه قدس بودند.

طرح عملیات

عملیات می‌بایست در حدفاصل ارتفاعات دوپازا و تپه شاهمراد و در دو مرحله انجام می‌شد. در مرحله اول، تصرف ارتفاعات دوپازا و یال‌های آن، تپه شاهمراد و یال ارتفاعات بلفت - واقع در خاک ایران - مورد تاکید قرار گرفت. در مرحله دوم نیز تصرف ارتفاعات بلفت - واقع در خاک عراق - در دستور کار بود. همچنین، نیروها می‌بایست از سه محور زیر وارد عمل شوند:

محور 1: شمال تپه شاهمراد.

محور 2: از قله اصلی دوپازا به سمت جنوب.

محور 3: از سمت راست قله دوپازا تا یال بلفت خودی در شمال دوپازا.

شرح عملیات

ساعت 24 روز 13/5/1366 یگان‌های عملیاتی از خط پدافندی خودی حرکت کرده و براساس طرح مانور می‌بایست رأس ساعت 2 بامداد درگیری را آغاز کنند. در ساعت مقرر، به علت پرتاب منور و نیز تیراندازی دشمن درون شیارها هیچ یک از یگان‌ها برای شروع درگیری آماده نبودند. این وضعیت ادامه داشت تا این که در ساعت 2:30 عملیات با رمز مبارک "یازهرا(س)" در محور 3 آغاز شد. پنج دقیقه بعد نیروهای دو محور دیگر نیز با دشمن درگیر شدند.

در حالی که نیروهای دشمن پس از اندک مقاومتی عقب‌نشینی می‌کردند، قوای خودی با موفقیت در سراسر خط به پیش می‌رفتند. در این میان، نیروهای محور 3 ساعت 2:50 هنوز نتوانسته بودند ارتفاع سمت راست قله اصلی را که نقطه الحاق آنها با نیروهای محور 2 بود، تصرف کنند. نیروهای محور 1 نیز قسمت عمده‌ای از اهداف خود را تصرف کرده و در حال پاک‌سازی بودند.

در ساعت 03:40 با تصرف ارتفاعات سمت راست قله دوپازا، الحاق محورهای 2 و 3 انجام شد. این در حالی بود که دشمن روی سه ارتفاع دیگر محور 3 همچنان در حال مقاومت بود. حدود ساعت 6 یکی از این ارتفاعات (چهارمین ارتفاع در منتهی‌الیه شمال دوپازا) را نیروهای محور 3 تسخیر کردند. در همین زمان، قوای محور 1 نیز باقی مانده اهداف خود را تأمین کرده و سپس با احداف خاک‌ریز روی یال دوپازا مستقر شدند.

در ساعت 8 نیروهای محور 2 ضمن درگیری شدید با دشمن، ارتفاع پشت قله اصلی را به تصرف درآوردند. نیروهای محور 3 نیز توانستند اهداف باقی‌مانده در جناح راست دوپازا و روی یال بلفت خودی را تأمین کنند. به این ترتیب، مرحله اول عملیات با موفقیت به پایان می‌رسید و یگان‌ها با استقرار روی ارتفاعات به تحکیم مواضع خود پرداختند.

در ساعت 10 صبح، نیروهای دشمن پس از اجرای آتش سنگین توپخانه، با حمایت تانک‌ها و هلی‌کوپترهای خود پاتک کرده و با نیروهای خودی در محورهای 1 و 3 درگیر شدند و نهایتاً در ساعت 11 ضمن تحمل تلفات عقب‌نشینی می‌کنند.

از ساعت 16 مقدمات مرحله دوم عملیات آغاز شد. در این ساعت، ابتدا روی مواضع دشمن اجرای آتش شد، سپس در ساعت 18 نیروهای پیاده به صورت آتش و حرکت از دو محور جاده و یال بلفت به سمت دشمن حمله‌ور شدند. نیروهای عراقی که تا این زمان زیر آتش پرحجم خودی متحمل تلفات زیادی شده بودند، پس از اندکی مقاومت تسلیم شدند. به این ترتیب، در اولین ساعات درگیری قله اول بلفت سقوط می‌کرد. ساعتی بعد، پس از اجرای اتش سنگین روی قله اصلی بلفت، نیروهای پیاده پیشروی کرده و ضمن درگیری با دشمن به تدریج منطقه را آزاد کردند. دشمن که می‌دانست با از دست دادن ارتفاع بلفت می‌بایست خط پدافندی‌اش را در فاصله دورتری تشکیل دهد، سعی کرد با اعزام نیروهای احتیاط، پیشروی نیروی مقابل را متوقف کند.

پس از ساعت‌ها درگیری، نیروهای خودی موفق شدند تا صبح روز بعد آخرین قله بلفت را فتح کرده و آنرا پاک‌سازی کنند. به این ترتیب، مرحله دوم عملیات نیز با موفقیت به پایان می‌رسد.

با توجه به اهمیت این منطقه، دشمن طی ده شبانه روز با پاتک‌های سنگین خود کوشید تا مناطق تصرف شده را بازپس گیرد، ولی تنها موفق شد در نهمین پاتک، که در نزدیکی‌های صبح روز 66/5/23 انجام شد، قله اصلی بلفت را تصرف کرده و تا نیمه این ارتفاع پیش رود.

با اقدام به موقع و سریع فرماندهی عملیات جهت تمرکز آتش روی قله اصلی، دشمن در ساعت 07:40 با تحمل تلفاتی از این قله نیز عقب نشست. در ساعت 10:10، مجدداً دشمن با سازماندهی و تقویت سریع نیروهای خودی و با حمایت آتش توپخانه و پشتیبانی چندین هلی‌کوپتر به قله اصلی بلفت یورش برده و برای دومین بار در این روز قله بلفت را تصرف کرد. از ساعت 11 الی 11:30 آتش خودی روی این قله متمرکز شد و سپس نیروهای پیاده جهت بازپس‌گیری مجدد قله وارد عمل شدند، که سرانجام باردیگر قله اصلی بلفت از تصرف دشمن خارج شد. نیروهای عراقی همچنان به تلاش خود برای دست‌یابی به این قله ادامه دادند، به طوری که در ساعات بعد این قله چندین بار مورد هجوم آنها قرار گرفت. بر همین اساس و به منظور جلوگیری از وارد آمدن تلفات به قوای خودی و نیز دست‌یابی به خط پدافندی مطمئن، فرمان عقب‌نشینی نیروهای خودی از قله مذکور صادر شد.

نتایج عملیات

1-تصرف سلسله ارتفاعات دوپازا؛

2-قطع دید و تیر دشمن از منطقه عقبه خودی و متقابلاً در دید و تیر قرار گرفتن عقبه دشمن؛

3-دست‌یابی به میدانی وسیع جهت ادامه عملیات؛

4-به اسارت درآوردن 259 تن و کشته و زخمی شدن حدود 7000 تن از نیروهای دشمن؛

5-به آتش کشیدن 9 انبار مهمات؛

6-انهدام 10 دستگاه تانک، چند عراده توپ، انهدام 14 دستگاه خودرو.

7-وارد آوردن 50 تا 60 درصد خسارت به یگان‌های دشمن: تیپ 81 پیاده با چهار گردان؛ گردان 2 از تیپ 18 (این گردان تحت امر تیپ 97 بود)؛  تیپ 97 با چهار گردان؛  تیپ 29 پیاده؛ گردان کماندویی از لشکر 24.

 

فهرست منابع و مآخذ

1- سند 028877 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 19/5/66.

2- سند 028884 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 20/5/66.

3- سند 078401 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 27/5/66.

4- سند 121272 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 25/5/66.

5- سند 028865 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 17/5/66.

5- سند 181800 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 19/5/66.

6- سند 028853 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 15/5/66.

7- سند 74779 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 21/5/66.

6- سند 029042 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 5/6/62.

7- گزارش 435 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات نصر7.

8- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، شلمچه تا حلبچه، محمد درودیان.

9- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش اجمالی 38 عملیات بزرگ، ابوالقاسم حبیبی، تهران: جزوه داخلی.

10- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، کارنامه نبردهای زمینی، محسن رشید و حسن دری، تهران، 1381.

11- مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، اطلس جنگ ایران و عراق ـ فشرده نبردهای زمینی، محسن رشید، چاپ دوم 1389.

12- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تنبیه متجاوز، حسین اردستانی، تهران، 1384.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

دو هفته بعد از تصویب قطع نامه 598 توسط شورای امنیت سازمان ملل و 3 روز پس از فاجعه کشتار حجاج ایرانی در مکه معظمه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای نمایش توان رزمندگان اسلام عملیات نصر7 را در منطقه مرزی سردشت اجرا نمود.

طی این عملیات که با رمز "یا فاطمه زهرا (س)" در 14 مرداد 1366 به اجرا درآمد، یگان های نیروی زمینی سپاه موفق شدند با تصرف ارتفاعات مهم دوپازا (2379 متر) و بلفت (2144 متر)، شهر سردشت را از زیر آتش توپخانه عراق خارج نمایند و علاوه بر آن بر منطقه عمومی قلعه دیزه عراق مشرف شوند. در این عملیات حدود 700 نفر از نیروهای بعثی عراق  کشته و زخمی شدند و 259 نفر را نیز به اسارت در آمدند.

 

منبع: اطلس راهنما 12- آذربایجان غربی در جنگ با ضد انقلاب و دفاع مقدس

منبع:مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس