نام عملیات |
عملیات نصر 8 |
رمز عملیات |
یا محمدبن عبدالله (ص) |
منطقه عملیات |
ماووت– ارتفاع گرده‌رش |
زمان عملیات |
1366/8/29 تا 1366/9/5 |
هدف |
تصرف ارتفاع گرده رش و گسترش وضعیت نیروهای خودی در غرب ماووت. |
نوع عملیات |
نیمه گسترده |
فرماندهی عملیات |
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی |
سازمان عملیات |
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی |
استعداد نیروهای درگیر خودی |
11 گردان پیاده شامل: لشکرهای7، 11، 21، 57، 52، 155 و تیپ های 12، 35 و مسلم‌بن‌عقیل. |
استعداد نیروهای درگیر دشمن |
20 گردان پیاده، 2 گردان کماندویی، 1 گردان زرهی، و 2 گردان توپخانه |
نتایج عملیات |
آزادسازی 30 کیلومتر مربع از خاک عراق و تصرف ارتفاع گرده‌رش. |
تلفات دشمن |
حدود 300 کشته و 200 اسیر |
خسارات دشمن |
انهدام 13 دستگاه تانک، 5 دستگاه مهندسی، 20 دستگاه خودرو |
غنائم |
1 دستگاه رادار رازیت، ده‌ها خودرو، تعدادی تانک و مقادیر زیادی سلاح |
مقدمه
درگیری نظامی در خلیج‌فارس که موجب تشدید حملات عراق به نفت‌کش‌ها و مقابله به مثل ایران و نیز حضور نظامی امریکا شده بود، باعث توجه کامل فرماندهی سپاه به آن منطقه و رکود در جبهه زمینی شد. اسکورت نفت‌کش‌های کویتی با ناوهای ایالات متحده و فشار بیشتر بر روی ایران باعث شد که نیروی دریایی سپاه در خلیج‌فارس فعال شود. این روند که با حمله امریکا به چاه‌های نفتی ایران، تعرض به کشتی‌ها و حمله موشکی ایران به کشتی‌های امریکایی همراه بود، حدود سه ماه به درازا کشید. پس از آن، باردیگر فرماندهان سپاه توجه خود را به جبهه زمینی معطوف کرده و در راستای استراتژی عملیاتی شمال غرب، ضرورت اجرای عملیات به منظور فراهم‌سازی عملیات بزرگ و گسترده در این جبهه بیش از پیش احساس می‌شد. به همین دلیل با وجود دشواری‌های موجود، عملیات نصر 8 را سپاه پاسداران طراحی کرد.
اهداف عملیات
تصرف ارتفاع گرده‌رش و در نتیجه تسلط بر بخشی از رودخانه قلعه چولان و تسهیل عبور نیروها.
موقعیت منطقه
منطقه عملیاتی در شمال سلیمانیه قرار داشت و ارتفاعات بلند گرده‌رش، گوجار، قمیش، دولبشک، الاغلو، ویولان، گرده شیلان و نیز دشت هرمدان و تپه‌های چنکاوی آن را احاطه کرده بودند. در این میان، ارتفاع گرده‌رش از اهمیت بیشتری نسبت به سایر ارتفاعات برخوردار است؛ چرا که برای ورود به منطقه غرب رودخانه قلعه چولان و انجام عملیات‌های بعدی می‌بایست این ارتفاع تصرف می‌شد.
از جمله ویژگی‌های این منطقه می‌توان از کوهستانی بودن، محدودیت عقبه، نبود جاده - به طور خاص در مورد ارتفاع گرده‌رش - و سرما نام برد.
استعداد دشمن
مسئولیت منطقه عملیاتی بر عهده سپاه یکم ارتش عراق بود که با لشکر 44 پیاده از این منطقه - به ویژه ارتفاع گرده‌رش - دفاع می‌کرد. تعدادی گردان خفیفه و گروه‌هایی از نیروهای جاش (کردهای محلی) نیز در مناطقی همچون ارتفاع گوجار، ویسی و الاغلو استقرار داشته و تحت امر این لشکر از مناطق مذکور حفاظت می‌کردند. تنها نیروی احتیاط لشکر 44 در زمان آغاز عملیات گردان کماندویی آن بود و حتی سپاه یکم نیز که پدافند منطقه دربندیخان - شاخ مامند را با چهار لشکر بر عهده داشت، فقط توانست تیپ 77 پیاده و یک گردان کماندویی را برای پاتک به منطقه اعزام کند. در مجموع، یگان‌هایی که تحت امر لشکر 44 قبل و حین عملیات در منطقه حضور یافتند، به قرار ذیل می‌باشد:
- تیپ‌های 39، 74، 77، 83 و 603 پیاده؛
- گردان کماندویی تابع سپاه یکم و گردان کماندویی تابع لشکر 44 پیاده؛
- گردان تانک ابن حارث تابع لشکر 27 پیاده؛
- گردان‌های 53 و 669 توپخانه.
سازمان رزم خودی
سازمان رزم عملیات براساس استعدادی برابر با 11 گردان پیاده به شکل زیر بود:
قرارگاه نجف اشرف، شامل: لشکر 11 امیرالمومنین(ع)، لشکر 21 امام رضا(ع)، لشکر 57 ابوالفضل(ع)، لشکر 155 ویژه شهدا، تیپ مستقل 12 قائم(عج).
همچنین، لشکرهای 7 ولی‌عصر(عج)، 52 قدس و تیپ‌های مستقل 35 امام حسن(ع) و مسلم بن عقیل به عنوان احتیاط قرارگاه در نظر گرفته شدند.
طرح عملیات
مانور عملیات برای تصرف ارتفاع گرده‌رش به شرح زیر طراحی شد:
- تصرف نیمة جنوبی ارتفاع 1418 (قله دوم) به دست نیروهای لشکر 21.
- تصرف نیمه غربی ارتفاع (1426 (قله اول) به دست نیروهای لشکر 11.
- تصرف نیمه شمالی ارتفاع 1418 و نیز ارتفاع 1391 (قله سوم) به دست نیروهای لشکر 57.
- تصرف نیمه شرقی ارتفاع 1426 (قله اول) به دست نیروهای تیپ 12.
- تصرف ارتفاعات 1317 و 1348 (قله چهارم) به دست نیروهای لشکر 155 ویژه.
همچنین، در صورت فراهم شدن شرایط مساعد، یگان‌های احتیاط برای تصرف ارتفاع ویولان و دشت هرمدان وارد عمل می‌شدند.
در ضمن، نیروهای اتحادیه میهنی کردستان عراق می‌بایست روی ارتفاع ویولان و شمال آن وارد عمل می‌شدند تا ضمن تجزیه توان دشمن، راه ورودی قرارگاه رمضان به داخل خاک عراق بیشتر تأمین می‌شد.
شرح عملیات
نیروها با حرکت از محورهای مختلف پس از 5 الی 8 ساعت راه‌پیمایی، در نزدیکی مواضع دشمن استقرار یافته و به انتظار فرمان آغاز عملیات نشستند. سرانجام عملیات در ساعت 01:16 بامداد 1366/8/29 با رمز مبارک "یا محمد بن عبدالله، ادرکنی" آغاز شد و یگان‌های عملیاتی به طور هماهنگ و هم‌زمان به مواضع دشمن یورش بردند و پس از یک ساعت موفق شدند قلل 1424، 1426 (قله اول)، 1418 (قله دوم) و 1391 (قله سوم) و قرارگاه تاکتیکی تیپ 39 را تصرف کنند.
از ساعت 5 صبح، دشمن با به کارگیری عناصر باقی‌مانده از تیپ 39 پاتک کرده و توانست یکی از یگان‌های خودی را حدود 300 متر عقب براند. با روشن شدن آسمان، پاتک دوم عراق نیز شروع شد که با مقاومت قوای خودی سرکوب گردید. پس از آن، هیچ تحرک موثر و مهمی از دشمن در طول روز اول مشاهده نشد.
در شب دوم، نیروهای خودی بار دیگر وارد عمل شده و سه قله دیگر گرده‌رش را تصرف کرده و در نهایت موفق شدند به طور کامل این ارتفاع را در اختیار بگیرند.
دشمن که ارتفاع گرده‌رش را از دست داده بود، از روز سوم عملیات پاتک‌های خود را به منظور بازپس‌گیری این ارتفاع آغاز کرد که هریک از آنها با مقاومت طرف مقابل خنثی شد.
از تاریخ 1366/9/2 نیروهای اتحادیه میهنی کردستان عراق روی ارتفاع ویولان وارد عمل شدند. این اقدام موجب شد دشمن توجه خود را به آن محور معطوف کند و پس از دو روز درگیری آنها را به عقب براند.
نتایج عملیات
- تصرف ارتفاع گرده‌رش.
- کشته و زخمی شدن حدود 300 تن از نیروهای دشمن و به اسارت درآمدن 200 تن از آنها.
فهرست منابع و مآخذ
1- گزارش 877 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش عملیات نصر 8.
: 2- سند 029753 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/9/21.
3- سند 29693 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/9/5.
4- سند 063836 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/8/22.
5- سند 029659 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/9/1.
6- سند 029682 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1366/9/4.
7- سند 0117218 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1367/3/14؛
8- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، شلمچه تا حلبچه، محمد درودیان.
9- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش اجمالی 38 عملیات بزرگ، ابوالقاسم حبیبی، تهران: جزوه داخلی.
10- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، کارنامه نبردهای زمینی، محسن رشید و حسن دری، تهران، 1381.
11- مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، اطلس جنگ ایران و عراق ـ فشرده نبردهای زمینی، محسن رشید، چاپ دوم 1389.
12- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تنبیه متجاوز، حسین اردستانی، تهران، 1384.
با حضور ناوگان جنگی آمریکا در خلیج فارس ودریای عمان، در نیمه سال 1366 درگیری هایی بین شناورهای دریایی سپاه وارتش با ناوگان آمریکا به وقوع پیوست. بعد از کاهش تنش های نظامی بین نیروهای ایرانی و آمریکایی، بار دیگر عملیات در جبهه های جنگ تحمیلی الویت یافت و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران درصدد برآمد با به کار گیری یگان های تابعه در منطقه عمومی سردشت عملیات جدیدی را اجرا نماید تا با تصرف ارتفاعات منطقه، سر پل مناسبی را برای عملیات های بعدی به دست آورد.
این عملیات با نام نصر8 و با رمز "یا محمد ابن عبدالله (ص)" در 29 آبان 1366 اجرا شد وطی آن یگان های نیروی زمینی سپاه موفق شدند ارتفاع مهم گرده رش وچند ارتفاع دیگر را، در منطقه عمومی ماووت عراق به تصرف در آورند و بیش از 300 نفر از نیروهای ارتش عراق را کشته و زخمی نموده و 200 نفر را نیزاسیرکنند.
منبع: اطلس راهنما 12- آذربایجان غربی در جنگ با ضد انقلاب و دفاع مقدس
